सम्पूर्ण महानुभावहरुमा श्रीकृष्ण जन्माष्टमीको हार्दिक शुभकामना -लप्रने परिवार (निरमलन)

सम्पूर्ण महानुभावहरुमा श्रीकृष्ण जन्माष्टमीको हार्दिक शुभकामना । लप्रने परिवार (निरमलन)

कृष्ण जन्माष्टमी : मेरो हृदयको सङ्गीत

- नन्दलाल आचार्य 

हरेक वर्ष भाद्र कृष्ण अष्टमीको दिन, मेरो हृदय अनायासै उत्साह, श्रद्धा र बालसुलभ कुतूहलले भरिन्छ । मेरो बाल्यकाल मध्य-मधेसको सानो गाउँमा बित्यो, जहाँ माटोको रङ्गले धर्तीलाई चम्काउँछ, धुलो र घाँस मिश्रित आँगनमा हाँसो र रौनक झल्कन्छ र प्रत्येक घरले आफ्नै सांस्कृतिक, धार्मिक र पारिवारिक पहिचानको संरक्षणमा जीवन बिताउँछ । त्यसैले मेरो दृष्टिमा कृष्ण जन्माष्टमी केवल धार्मिक पर्व होइन; त्यो मेरो जीवनको अनुभव, अनुभूति र संस्कारसँग प्रत्यक्ष जडित सांस्कृतिक र आध्यात्मिक परम्परा हो ।

बाल्यकालमा म साँच्चै अबुझ थिएँ । म आफ्नै हातले कोक्रो समातेर हाँस्दा, माटोमा खेल्दा र दही-हण्डी खेलमा भाग लिँदा केवल रमाइलोमा व्यस्त हुन्थेँ । तर त्यो रमाइलो मात्र थिएन; त्यसमा मेरो जीवनका गहिरा मूल्यहरू पनि समेटिएका थिए । म याद गर्दछु, मामा र दिदीबहिनीहरूको साथमा हामी घरको आँगनमा थालिएको दहीहण्डी खेलमा सहभागी हुन्थ्यौं । हाम्रो उत्साह, हर्ष र उमङ्ग सधैं आकाशसँग प्रतिस्पर्धा गर्थ्यो । हामी घरघर ढोकामा ढकढक गर्दै दही माग्थ्यौं, र घरधनीहरूले मुस्कानसहित हामीलाई मिठा दही र पाकवान दिन्थे ।

त्यो केवल खेल थिएन; त्यो हाम्रो सांस्कृतिक चेतना र सामूहिक व्यवहारको अभ्यास थियो । हामीले सिक्थ्यौं- सामूहिक उत्सवमा भाग लिनु, आदरसम्मान देखाउनु, र सानो तर साँचो योगदान दिनु जीवनका सानातिना, तर महत्त्वपूर्ण पाठ हुन्। । यसरी बाल्यकालमा खेलेको दहीहण्डी, झुलायात्रा, गीतसङ्गीत र पूजा अभ्यासले हामीले आत्मसात् भएको सांस्कृतिक संस्कारको परम्परा रहेछ भन्ने बुझ्दै छु अहिले ।

श्रीकृष्ण जन्माष्टमीमा मेरो अनुभव केवल खेल वा भजनकीर्तनमा सीमित थिएन । म आफ्नो  गाउँका मन्दिरमा पुग्थेँ । त्यहाँ, मैले कृष्णको मूर्तिमा फूल चढाउने, पञ्चामृतले स्नान गराउने, र शृङ्गारमा सहभागी हुने क्रममा मेरो हृदयमा अनौठो आनन्द र आध्यात्मिक शान्ति महसुस गर्थेँ । त्यो अनुभवले मलाई बुझायो- पूजा केवल बाहिरी भव्यता र कर्म होइन; पूजा हाम्रो मन, आत्मा र चेतनासँग प्रत्यक्ष सम्बन्धित अनुभव हो । म मूर्तिमा हात राख्दा मेरो मन प्रेम, श्रद्धा र भक्ति भावले भरिन्थ्यो ।

मध्यान्हको समय घरमा व्रत बसेको माहोल अलिक मौन र गम्भीर हुन्थ्यो । दिदीहरूले मलाई फलफूल, दूध र जल दिने काम गर्थे । म ससानो भए पनि बुझ्थेँ- यो केवल खानाको परहेज होइन, यो आत्मिक अनुशासन र भक्ति अभ्यास हो । म आफूलाई जीवनको एउटा सानो, तर महत्त्वपूर्ण हिस्साको रूपमा अनुभव गर्थेँ । भगवान् कृष्ण प्रतीकमा मात्र होइन, मेरो हृदयको भावनामा पनि प्रत्यक्ष रूपमा उपस्थित थिए ।

म मध्यान्हपछि आमासँगै भजनकीर्तनमा सहभागी हुन्थें । आमाले गाएको भजन, दिदीबहिनीहरूको स्वर र घरको वातावरणले मेरो मनमा मिठो शान्ति र आनन्द भर्न्थ्यो । त्यो अनुभूति अद्भुत थियो- सङ्गीत, भावना, भक्ति र अनुभवको अनौठो मिश्रण । भजनको स्वरले मेरो बाल्यकाललाई आध्यात्मिक र सांस्कृतिक आयाममा रूपान्तरण गरेको थियो ।

मध्यरातको समय मेरो लागि विशेष थियो । उस रात, हामीले धातुको श्रीकृष्ण मूर्तिमा पञ्चामृत स्नान गरायौं । दूध, दही, घ्यू, मधु र चन्दनको मिश्रणले मूर्ति पवित्र बनाइन्छ । म मूर्तिलाई स्पर्श गर्दा मेरो हातबाट सिधै प्रेम, श्रद्धा र भक्ति भगवान् कृष्णतिर गइरहेको अनुभूति हुन्थ्यो । त्यो क्षणमा मैले बुझें- भगवान् केवल मूर्तिमा होइन, मेरो हृदयमा पनि छन् ।

कृष्ण जन्माष्टमीको दिन मैले आफ्नो जीवन र आचारव्यवहारको आत्मविश्लेषण गर्न सिकें । के म प्रेम, करुणा, दया र नैतिकताको अभ्यास गरिरहेको छु ? यी प्रश्नहरूले मेरो बाल्यकालदेखि नै चेतनालाई गहिरो भावनात्मक यात्रामा लगे ।

बालक कृष्णका लीलाहरू मेरो जीवनका शिक्षाप्रद स्मृतिहरू हुन् । मक्खन चोरी, गाई चराउने, बाँसुरी बजाउने र गोपनीहरूसँग रमाउने लीलाहरू केवल रमाइलो मात्र होइनन् । ती लीलाहरूले सिकाउँछन्- प्रेममा सच्चाइ, कर्ममा निष्ठा र सम्बन्धमा करुणा आवश्यक छ। म बाल्यकालमा मात्र होइन, अहिले पनि ती लीलाहरू सम्झँदा जीवनमा नैतिकता, भक्ति र प्रेमको महत्त्व बुझ्न सक्छु।

एक वर्ष म मन्दिर जान सकिनँ । घरको आँगनमा ससानो माटोको मूर्तिलाई फूल र चन्दनले शृङ्गारित गरेर पूजा गरेँ । त्यो अनुभवले मलाई वास्तविक भक्ति र श्रद्धाको अर्थ सिकायो । पूजा केवल बाहिरी भव्यता होइन; हृदयबाट उत्पन्न भावना नै पूजा हो ।

श्रीकृष्ण जन्माष्टमीले मेरो जीवनमा धैर्य, अनुशासन र आत्मसमर्पणको शिक्षा पनि दिएको छ । व्रत बस्दा अनुभव गरेको भोकप्यास र अनुशासनले मलाई जीवनका अन्य कठिनाइहरू सामना गर्न साहस र मानसिक शक्ति दियो ।

मध्यरातको पूजा पश्चात् परिवारसँगै भजनकीर्तनमा सहभागी हुनु मेरो जीवनको अविस्मरणीय अनुभव थियो । आमाले गाएको भजन, दिदीबहिनीहरूको स्वर, घरको सुगन्ध, दीपको प्रकाश यी सबैले मेरो हृदयमा शान्ति र आनन्द भर्न्थ्यो । त्यो क्षणमा मैले बुझें- जीवनको सबै दुःख-कष्टहरू भुलेर केवल प्रेम, भक्ति र श्रद्धामा डुब्नु जीवनको महान उपहार हो ।

कृष्ण जन्माष्टमीले मेरो सामाजिक चेतनामा पनि योगदान पुर्‍यायो । केवल व्यक्तिगत भक्ति पर्याप्त छैन; सामाजिक दायित्व, प्रेम, करुणा र न्यायको पालन पनि आवश्यक छ । भगवान् कृष्णका उपदेश र बाल्यकालका लीलाहरूले मलाई जीवनका सही मार्गमा अघि बढ्न प्रेरित गरे ।

नेपालमा जन्माष्टमीको सांस्कृतिक अभ्यासले मेरो जीवनमा गहिरो प्रभाव पारेको छ । गाउँका मन्दिर, घरका आँगन, विद्यालयका कार्यक्रम यी स्थलहरूले सांस्कृतिक चेतना, सामाजिक मेलमिलाप र सामूहिक उत्सवको भावना जगाउँछन् । दहीहण्डी खेल, झुलायात्रा, भजनकीर्तन यी अनुभवले मेरो जीवनलाई पूर्णता, रमाइलो र सांस्कृतिक धरोहरको अनुभूति दिन्छ ।

कृष्ण जन्माष्टमी मेरो जीवनको अनुभूतिजन्य, निजात्मक र सांस्कृतिक यात्राको अविभाज्य हिस्सा बनेको छ । बाल्यकालको रमाइलो, परिवारको सहभागिता, भजनकीर्तन, पूजा, सामाजिक सहभागिता र आध्यात्मिक अनुभवले मेरो जीवनलाई सम्पूर्ण बनाएको छ ।

०००

[केही कुरा आलेखलाई कलात्मक पार्न थप गरिए बाहेक जीवन त्यस्तै थियोे र अहिले यस्तै छ । धन्यवाद ।]

२०८२/०४/३१