सम्पूर्ण हालखबर- लघुकथा प्रतिष्ठान, नेपालको चौथो वार्षिकोत्सव
(०८२ कार्तिक ०३ गते)
(शब्दाङ्कुर साहित्य समाचार)
स्रष्टा-द्रष्टाको उत्सवका रूपमा लघुकथा प्रतिष्ठान, नेपालको चौथो वार्षिकोत्सव सम्पन्न
✍️ शब्दाङ्कुर डेस्क
काठमाडौं, कार्तिक ३, २०८२ 
नेपाली साहित्यको लघुकथा विधा आज आफ्नै स्वर, स्वरूप र सौन्दर्यको उज्यालोमा उभिएको छ । यही उज्यालोमा, लघुकथा प्रतिष्ठान, नेपालले आफ्नो चौथो वार्षिकोत्सव भव्य र सभ्यतापूर्वक सम्पन्न गर्यो । साहित्यिक भावनाको मधुर एकतालाई प्रतिविम्बित गर्ने उक्त समारोहले केवल एक संस्थाको वार्षिकोत्सव मात्र होइन, लघुकथा आन्दोलनको सामूहिक उपलब्धिलाई पनि स्मरण गरायो ।
फेसबुक लाइभमार्फत आयोजित सो कार्यक्रम करिब पौने दुई घण्टा चल्यो । देशविदेशका लघुकथाकार, सर्जक र साहित्यिक चेतनाका वाहकहरूले प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रुपमा शुभकामना, सन्देश र “शुभकामना-लघुकथा” पठाएर वार्षिकोत्सवलाई शब्दको पर्वमा रूपान्तरण गरे ।
✴️ स्रष्टा-द्रष्टाको समवेत शुभकामना
उक्त अवसरमा आफ्नो सृजनात्मक भावनाद्वारा कार्यक्रमलाई उज्यालो बनाउने स्रष्टाद्रष्टा थिए-
समर भण्डारी, गरिमा आचार्य, डिमला जर्गा, सन्जिता भट्टराई, विनिता गौतम, रामकृपाल महतो, जिना राणा, हेमराज अधिकारी, रोशन पराजुली, त्रिपुरा खरेल, शारदा भण्डारी, मिसु श्रेष्ठ, बावुराम न्यौपाने उत्स, ईश्वर पोखरेल, राजकुमार कार्की, टीकाराम जोशी, म्यामराज राई, प्रतिज्ञा प्रतिज्ञा, खगेन्द्र बस्याल, मनोहर पोखरेल, साहित्यमा स्माइल, वि.वि. याक्खा, महेन्द्र नेउपाने, इन्दिरा चापागाईं, शान्ता तिम्सिना, सविता भट्टराई, ललिता दोषी, अन्जु शर्मा, लक्ष्मण ज्ञवाली, तारा श्रेष्ठ, शुक्रराज कुँवर, नीलमराज पौड्याल, भूमिका गैरे, प्रा.डा. कपिल लामिछाने, मनीषकुमार शर्मा समित, दिव्य गिरी, नारायणनाथ योगी, सीताराम नेपाल, मधुसूदन प्रसाद घिमिरे, पं.ज्यो.तोयनाथ सुवेदी, तुलसी पण्डित, डा. शेखरकुमार श्रेष्ठ, लक्ष्मी रेग्मी खनाल, लक्ष्मी रिजाल, ध्रुवराज थापा पुरुष, विलोम समूह (विनोद नेपाल, दीपक लोहनी, ममता मृदुल) लता केसी, राजन कार्की पाजु, रचना शर्मा, रञ्जु खनाल, सुनिता निरौला, गङ्गा खड्का, नन्दलाल आचार्य, सुरेशकुमार पाण्डे, ललिता दोषी लगायत असङ्ख्य स्रष्टाहरूले शब्दमार्फत हार्दिक सन्देश अर्पण गरे ।
हजारौं मनका हर्ष, श्रद्धा र समर्पणले भरिएको यो कार्यक्रमलाई धेरैले “साहित्यिक तिहार” का रूपमा पनि अनुभूति गरे, जसमा सांस्कृतिक पर्व तिहारको स्मरण र साहित्यिक हस्ती लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा जयन्तीको स्मरण पनि गरिएको थियोे । कार्यक्रम सञ्चालन रचना शर्माले चितवनबाट गरेकी थिइन् । राजविराजबाट मनोहर पोखरेल र सिरहाको गोलबजारबाट नन्दलाल आचार्य सक्रिय सहयोगीका रूपमा थिए ।
✴️ विमर्श र वाचनको सुमधुर सङ्गम
चौथो वार्षिकोत्सवमा आयोजित वाचन-विमर्श सत्रमा प्रा.डा. खेमराज खनाल, रमेन्द्र कोइराला र पुण्य कार्कीले प्रमुख विमर्शकको भूमिका निभाए । “लघुकथा केवल छोटो कथा होइन, चेतनाको सङ्क्षिप्त विस्फोट हो,” भनेर विमर्शकहरूले लघुकथाको सामाजिक र कलात्मक जिम्मेवारीलाई जोड दिए ।
तिहार पर्वको परिवेशमा आधा दर्जनभन्दा बढी सामयिक लघुकथाहरू वाचन भए, जसले उज्यालो र अन्धकार, श्रद्धा र उपेक्षा, आस्था र वास्तविकताको सन्तुलित प्रतिविम्ब प्रस्तुत गरे ।
कार्यक्रममा प्रत्यक्ष रुपमा सहभागिता जनाउने अवसर एक दर्जन स्रष्टाहरूले मात्रै पाए, तर अनलाइन उपस्थितिको भीडले फेसबुक प्लेटफर्म नै साहित्यिक गुञ्जनले भरियो ।
✴️ चार वर्षको यात्रा : मलन समूहदेखि निरमलन समूहसम्म
२०७८ साल कार्तिक ३ गते स्थापित लघुकथा प्रतिष्ठान, नेपालको यात्रा चार वर्षमा प्रवेश गरेको हो ।
संस्थाका संस्थापक अध्यक्ष लक्ष्मी रिजाल, र पहिलो सदस्य नन्दलाल आचार्य र मनोहर पोखरेल हुन् ।
स्थापनाकालमा “मलन समूह” का रूपमा दैनिक लघुकथा वाचनविमर्श गर्ने अभियान सुरु गरिएको थियो । २०७८–८० बीचमा यस समूहले सयौं लघुकथाको विश्लेषण, वाचन र विमर्श गरेर लघुकथा चेतना देशव्यापी बनायो ।
२०८० सालमा रचना शर्मा र एन्जल निलु कार्यसमितिमा थपिएपछि समूहले “लघुकथामा निरमलन समूह” नाम पायो ।
हाल पाँच सदस्यीय कार्यसमिति सक्रिय छ, जसले देशका विभिन्न क्षेत्रमा लघुकथालाई सामाजिक संवाद र बौद्धिक बहसको केन्द्रमा स्थापित गर्न सफल भएको छ ।
✴️ स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान : श्रद्धा र सृजनाको सेतु
कार्यक्रमको अर्को विशेष क्षण थियो- “स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान” सम्बन्धी घोषणा ।
दिवङ्गत स्रष्टा स्वस्तिका सिम्खडाको स्मृतिमा स्थापना गरिएको यो सम्मान २०८१ सालमा स्रष्टा एन्जल निलु (वास्तविक नाम मिना साह) लाई प्रदान गरिएको थियो ।
यस वर्ष, २०८२ को स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान जुझारु लघुकथाकार शारदा दहाल भण्डारी लाई प्रदान गरिने घोषणा गरियो । घोषणा संस्थापक अध्यक्ष लक्ष्मी रिजाल स्वयंले गरिन् ।
स्रष्टा एन्जल निलु सप्तरी राजविराजकी स्थायी निवासी हुन् । उनी हाल काठमाडौंमा क्याफे सञ्चालन गर्दै लघुकथा प्रतिष्ठान, नेपाल, “कथायात्रा”, हाम्रो लघुकथा केन्द्र लगायतका आधा दर्जनभन्दा बढी साहित्यिक संस्थामा सक्रिय छिन् । उनको कार्यले लघुकथा मात्र होइन, महिला स्रष्टाको सशक्त उपस्थिति पनि स्थापित गरेको छ । साथै नेपाली र मैथिली भाषाको सेतुको काम गरेको छ ।
त्यस्तै, शारदा दहाल भण्डारी संखुवासभा निवासी हुन् । नेपाल र भारतका एक दर्जन साहित्यिक संस्थामा उनी सक्रिय रहेकी छन् ।
उनी शिक्षण पेशामा आबद्ध रहँदै योग-प्राणायामको प्रशिक्षक र सामाजिक सशक्तीकरणकी अभियन्ता पनि हुन् ।
“साहित्य भनेको आत्माको ध्यान हो,” भनी शारदाले कार्यक्रममा भावनात्मक मन्तव्य दिएकी थिइन् ।
सम्मान राशी रु. १,१११/- रहेको बताइएको छ, जसको व्यवस्था 'स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान' कोशबाट गरिएको हो । कोशका सदस्य नन्दलाल आचार्यले जानकारी दिँदै भने, “यो सम्मान रकमभन्दा बढी मन, श्रद्धा र स्मृतिको निरन्तरता हो ।”
✴️ साहित्यिक प्रतिबद्धताको पुनः घोषणा
लघुकथा प्रतिष्ठानका सल्लाहकार, स्रष्टा, र सदस्यहरूका तर्फबाट एकमत छलफल भयो-
“लघुकथाले अहिलेको समय बोल्नुपर्छ ।
समाजका सूक्ष्म पीडा, मौन आवाज, अनि विस्मृत सत्यलाई उजागर गर्ने यो विधा नेपाली साहित्यको आत्मा बन्न सक्छ ।”
विमर्शक र स्रष्टाहरूले अगामी वर्षहरूमा लघुकथाको शुद्धीकरण, अध्ययन-अनुसन्धान, र अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा नेपाली लघुकथाको परिचय विस्तार गर्ने सङ्कल्प लिए ।
✴️ श्रद्धा र शब्दको एकतालाई समर्पित दिवस
यो केवल एक औपचारिक कार्यक्रम थिएन ।
यो थियो- चार वर्षको कठिन यात्रापछि पनि अडिग समर्पणको उत्सव ।
लघुकथाकार, सम्पादक, पाठक र समीक्षक सबैको मनमा एउटै भावना प्रतिध्वनित भयो,
“शब्द कहिल्यै मर्दैन । शब्दले सधैं नयाँ युग जन्माउँछ ।”
लघुकथा प्रतिष्ठान, नेपालले आफ्नो चौथो वार्षिकोत्सवमा जुन परिपक्वता, सादगी र गम्भीरता देखायो, त्यसले नेपाली साहित्यको भविष्यतर्फ आशाको नयाँ दीप जलाएको छ ।
“लघुकथा छोटो मात्र होइन, चेतनाको लामो सास हो, जसले समाजलाई आफ्नो प्रतिबिम्ब देखाउँछ ।” - अक्षान्त
(उदयपुरबाट नन्दलाल आचार्यको सौजन्यमा प्राप्त)
(फित्कौली साहित्य समाचार)
वार्षिकोत्सवमा स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान-२०८२ घोषणा
✍️ फित्कौली डेस्क
काठमाडौं, कार्तिक ३, २०८२
नेपाली साहित्यको लघुकथा विधा आज जुन उचाइमा छ, त्यो केवल शब्दको साधनाले होइन, समर्पण, श्रद्धा र निरन्तर सृजनात्मक जाँगरको परिणाम हो । यही यात्राको उज्यालो क्षणमा लघुकथा प्रतिष्ठान, नेपालले आफ्नो चौथो वार्षिकोत्सव भव्य, सभ्य र सृजनाको अर्थमा भावपूर्ण रूपमा सम्पन्न गरेको छ ।
“शब्द, भावना र चेतनाको सगरमाथा” जस्तै लाग्ने यो वार्षिकोत्सव फेसबुक लाइभमार्फत करिब दुई घण्टा सञ्चालन भयो । देशविदेशका लघुकथाकार, पाठक, सम्पादक र समीक्षकहरूले शुभकामना, सन्देश र ३३ सामयिक लघुकथा पठाउँदै यस अवसरलाई साहित्यिक तिहारमा रूपान्तरण गरे, जहाँ भावनाको बत्ती बल्थ्यो, शब्दको फूल चढ्थ्यो र विचारको अर्घ्य अर्पण हुन्थ्यो ।
✴️ स्रष्टाद्रष्टाको सामूहिक उत्सव
कार्यक्रमको प्रारम्भमै स्रष्टाहरूले पाठकीय मन्दिरमा आफूआफ्ना दीप जलाए ।
समर भण्डारीदेखि गरिमा आचार्यसम्म, डिमला जर्गादेखि सन्जिता भट्टराईसम्म,
शारदा भण्डारीदेखि शुक्रराज कुँवरसम्म, असङ्ख्य स्रष्टाहरूले शब्दमार्फत
“साहित्य नै साझा आत्मा हो” भन्ने भाव पोखेका थिए ।
उक्त दिन, लघुकथा मात्र होइन आस्था, अनुभव र आत्मसाक्षात्कारको संगम पनि थियो । रचना शर्माले चितवनबाट कुशल सञ्चालन गरिरहेकी थिइन् भने राजविराजका मनोहर पोखरेल र सिरहाका नन्दलाल आचार्य सक्रिय सहयोगीका रूपमा उपस्थित थिए ।
✴️ विमर्श र वाचनको संवादात्मक सौन्दर्य
प्रा.डा. खेमराज खनाल, रमेन्द्र कोइराला र पुण्य कार्कीको विमर्शले कार्यक्रमलाई बौद्धिक गहिराइ प्रदान गर्यो । “लघुकथा छोटो कृति होइन, समयको सचेत विस्फोट हो,” भन्ने उनीहरूको अभिव्यक्ति लामो तालिम जस्तै स्रष्टाहरूको चेतनामा गुञ्जियो ।
तिहारको रङ, उज्यालो र संवेदना मिसिएको परिवेशमा दर्जनभन्दा बढी सामयिक लघुकथाहरू वाचन भए, जसमा अन्धकार र उज्यालो, श्रद्धा र उपेक्षा, आस्था र यथार्थको गहिरो द्वन्द्व उजागर भयो ।
ती लघुकथाहरूले स्पष्ट सन्देश दिए- “हाम्रो समाज बोल्छ, यदि हामीले सुन्न जानेछौँ भने।”
✴️ चार वर्षको यात्राको प्रतिबिम्ब
२०७८ साल कार्तिक ३ गते स्थापना भएको लघुकथा प्रतिष्ठान, नेपाल आज चार वर्षे सृजनात्मक यात्रामा प्रवेश गरेको छ । संस्थापक अध्यक्ष लक्ष्मी रिजाल, पहिलो सदस्य नन्दलाल आचार्य र मनोहर पोखरेलको पहलमा सुरु भएको “मलन समूह” लघुकथाको दैनिक वाचन-विमर्शको मञ्च थियो । यो अभियान २०७८–८० बीचमा सयौं लघुकथाको अध्ययन-विश्लेषण हुँदै
साहित्यिक संवादको सशक्त केन्द्रमा रूपान्तरित भयो ।२०८० पछि रचना शर्मा र एन्जल निलुको सहभागिताले यसलाई नयाँ नाम मिल्यो “निरमलन समूह”, जहाँ लघुकथा केवल कथा रहेन, “सामाजिक ऐना” बन्यो ।
✴️ स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान : श्रद्धा, स्मृति र सृजनाको संगम
कार्यक्रमको सबैभन्दा भावनात्मक क्षण थियो “स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान–२०८२” को घोषणा । दिवङ्गत स्रष्टा स्वस्तिका सिम्खडा, जसले आफ्नो जीवनभर लघुकथालाई साधनाको रूपमा बाँचिन्, उनकै स्मृतिमा यो सम्मान लक्ष्मी रिजाल संरक्षक रहने गरी नन्दलाल आचार्यद्वारा स्थापना गरिएको हो ।
स्वस्तिका सिम्खडा ती स्रष्टा थिइन् जसको कलममा सामाजिक यथार्थको नाङ्गो सचेत स्वर गुञ्जिन्थ्यो । उनको “प्राणप्रतिष्ठा” नामक लघुकथा सङ्ग्रह २०८१ सालमा प्रकाशित भएको थियो । त्यसमा उनले शब्दलाई आत्मा र मानवीय चेतनालाई धर्म बनाएकी थिइन् ।
सिम्खडा जाँगरिली, प्रतिबद्ध र सृजनात्मक निरन्तरताको प्रतीक थिइन् । उनको कलम रोकिए पनि उनका विचार अझै सजीव छन् ।
गत वर्ष (२०८१) उक्त सम्मान एन्जल निलु (मिना साह) लाई प्रदान गरिएको थियो ।
यो वर्ष, २०८२ को स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान संखुवासभाकी जुझारु लघुकथाकार शारदा दहाल भण्डारीलाई
प्रदान गरिने घोषणा गरिएको छ ।
घोषणा संस्थापक अध्यक्ष लक्ष्मी रिजालले गर्दै भनिन्- “यो सम्मान शब्दको मात्र होइन, आत्माको पुनःजागरण हो । स्वस्तिकाको सन्देश हामी प्रत्येक स्रष्टाको कलममा बाँचिरहेको छ ।”
सम्मान राशी रु. १,१११/- र प्रमाणपत्र रहेको जनाइएको छ । त्यसको व्यवस्था 'स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान कोष' (सदस्य नन्दलाल आचार्यको संयोजनमा) बाट गरिएको हो ।
“यो केवल पुरस्कार होइन, स्वस्तिकाको अपूर्ण संवादलाई निरन्तर गर्ने स्रष्टा-श्रद्धा हो,”
आचार्यले बताए ।
✴️ सम्मानित स्रष्टा एन्जल निलुको भावनात्मक मन्तव्य
सप्तरी निवासी, कथायात्रासँगै साहित्य साधनामा समर्पित एन्जल निलु (मिना साह)ले भनेकी थिइन्- “साहित्य आत्माको ध्यान हो । स्वस्तिकाजीको नाममा सम्मान पाउनु मेरो जीवनको प्रेरणास्रोत हो । मैले आज आफैँमा एक नयाँ स्रष्टाको पुनर्जन्म महसुस गरेकी छु ।”
२०८१ को सम्मान घोषणा ताका उनले थपेकी थिइन्- “स्वस्तिकाजीले जस्तै म पनि लघुकथामा मानवीय आत्माको आवाज खोजिरहेकी छु । यो सम्मान मेरो लागि प्रेरणा मात्र होइन, जिम्मेवारी पनि हो ।”
२०८२ सालको सम्मान प्राप्त गर्ने संखुवासभाकि स्रष्टा शारदा दहाल स्वयं शिक्षण पेशामा आबद्ध छिन् । योग-प्राणायाम प्रशिक्षणमा समेत उनको ख्याति चुलिएको छ । नेपाल र भारत गरी एक दर्जन साहित्यिक संस्थामा उनी प्रत्यक्षपरोक्ष सामेल छिन् ।
✴️ सामयिक लघुकथाहरू : समयको अनुहार
यस वर्ष प्राप्त ३३ सामयिक लघुकथाहरू कार्यक्रमको अर्को गहकिलो आयाम बने ।
ती कथाहरूमा युद्ध र शान्ति, प्रविधि र एक्लोपन, परिवर्तन र विस्मृति सबै एकै साथ उपस्थित थिए ।
कथाकारहरूले अन्धो द्रुत आधुनिकता र मानवीय संवेदनाको टकरावलाई तीव्र तर कलात्मक रूपमा उजागर गरे । ती कथाहरूले प्रमाणित गरे- “लघुकथा अब केवल साहित्यिक अभ्यास होइन, यो युगको नाडी हो ।”
✴️ प्रतिबद्धताको पुनःघोषणा
कार्यक्रमको अन्त्यतिर सल्लाहकार र स्रष्टाहरूले एकमत भएर घोषणा गरे-
“लघुकथाले समय बोल्नेछ, शब्दले समाज बदल्नेछ, र नेपाली लघुकथा विश्वमञ्चमा प्रतिध्वनित हुनेछ ।”
लघुकथा प्रतिष्ठान, नेपालले आगामी वर्षदेखि अध्ययन-अनुसन्धान, अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन र लघुकथा समालोचनाका कार्यक्रमहरू नियमित रूपमा सञ्चालन गर्ने योजना पनि सार्वजनिक गर्यो ।
✴️ श्रद्धा र शब्दको उज्यालो
कार्यक्रमको समापनमा लघुकथाकार अक्षान्तले भने- “लघुकथा छोटो होइन, चेतनाको लामो सास हो, जसले समाजलाई आफ्नै प्रतिबिम्ब देखाउँछ ।”
त्यो क्षण, सम्पूर्ण सहभागीहरू एकै भावमा मुस्कुराए, किनभने स्वस्तिका सिम्खडा उपस्थित थिइन्, उनको कलम उपस्थित थियो,
र उनका विचार, सबैको हृदयमा प्राणप्रतिष्ठित थिए ।
✴️ निष्कर्ष
लघुकथा प्रतिष्ठान, नेपालको यो चौथो वार्षिकोत्सव केवल एक संस्थागत कार्यक्रम होइन, यो थियो चार वर्षको सङ्घर्ष, साधना र सृजनाको युगीन उत्सव ।
स्वस्तिका सिम्खडाको नाममा गरिएको सम्मानले नेपाली लघुकथाको भविष्यलाई श्रद्धा र जिम्मेवारीको दिशा दिएको छ ।
“शब्द कहिल्यै मर्दैन, शब्दले सधैं नयाँ युग जन्माउँछ,” भन्ने भावना फेरि एकपटक सत्य बन्यो- स्वस्तिकाको सम्झनामा, लघुकथाको उज्यालोमा र स्रष्टाको चेतनामा ।
(उदयपुरबाट नन्दलाल आचार्यको सौजन्यमा प्राप्त)
(साहित्यपोस्टलाई समाचार)
स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान-२०८२ घोषणा सहित प्रतिष्ठानको चौथो वार्षिकोत्सव सम्पन्न
✍️ साहित्यपोस्ट डेस्क
काठमाडौं, कार्तिक ३, २०८२
नेपाली लघुकथा विधाको निरन्तर यात्रामा एक ऐतिहासिक अध्याय थप्दै 'लघुकथा प्रतिष्ठान, नेपाल'ले आफ्नो 'चौथो वार्षिकोत्सव' सृजनात्मक र भावनात्मक वातावरणमा सम्पन्न गरेको छ। “शब्द, भावना र चेतनाको सगरमाथा” जस्तो अनुभूति दिने सो कार्यक्रम फेसबुक लाइभमार्फत करिब दुई घण्टा प्रसारण गरिएको थियो। देश-विदेशका लघुकथाकार, सम्पादक, पाठक र समीक्षकहरूले ३३ सामयिक लघुकथा पठाउँदै यस अवसरलाई एक किसिमको “साहित्यिक तिहार”मा रूपान्तरण गरे, जहाँ भावनाको बत्ती बल्थ्यो, शब्दको फूल चढ्थ्यो र चेतनाको अर्घ्य अर्पण हुन्थ्यो ।
✴️ स्रष्टाद्रष्टाको सामूहिक उत्सव
समारोहको प्रारम्भमा समर भण्डारी, गरिमा आचार्य, डिमला जर्गा, सन्जिता भट्टराई, शारदा भण्डारी, शुक्रराज कुँवर लगायत असङ्ख्य स्रष्टाहरूले पाठकीय मन्दिरमा शब्दका दीप जलाए । रचना शर्माले चितवनबाट कुशल सञ्चालन गरेकी थिइन् भने राजविराजका मनोहर पोखरेल र सिरहाका नन्दलाल आचार्य सहयोगी भूमिकामा थिए । स्रष्टाहरूको भावनामा एउटै स्वर प्रतिध्वनित थियो- “साहित्य नै साझा आत्मा हो ।”
✴️ विमर्श र वाचनको बौद्धिक सौन्दर्य
प्रा.डा. खेमराज खनाल, रमेन्द्र कोइराला र पुण्य कार्कीको लघुकथा विमर्शले कार्यक्रमलाई बौद्धिक गहिराइ प्रदान गर्यो । उनीहरूले भनेका थिए- “लघुकथा छोटो कृति होइन, समयको सचेत विस्फोट हो ।” त्यसपछि प्रस्तुत भएका सामयिक लघुकथाहरूमा अन्धकार र उज्यालो, श्रद्धा र उपेक्षा, आस्था र यथार्थको द्वन्द्व कलात्मक रूपमा उजागर भयो ।
✴️ चार वर्षको यात्राको प्रतिबिम्ब
२०७८ साल कार्तिक ३ गते स्थापित प्रतिष्ठान आज चार वर्षे यात्रामा प्रवेश गरेको छ। संस्थापक अध्यक्ष लक्ष्मी रिजाल, नन्दलाल आचार्य र मनोहर पोखरेलको पहलमा सुरु भएको “मलन समूह” पछि “निरमलन समूह”को रूपमै लघुकथा अध्ययन, वाचन र विमर्शको सशक्त केन्द्र बन्यो । रचना शर्मा र एन्जल निलुको सहभागिताले यस यात्रामा नयाँपन र ऊर्जाको सिँचाइ थप्यो ।
✴️ स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान-२०८२
कार्यक्रमको मुख्य आकर्षण थियो “स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान-२०८२” को घोषणा । दिवङ्गत स्रष्टा स्वस्तिका सिम्खडाको स्मृतिमा स्थापित यो सम्मान नन्दलाल आचार्यको संयोजनमा सञ्चालन हुँदै आएको छ । लक्ष्मी रिजाल संरक्षक रहेको यो सम्मान गत वर्ष (२०८१) एन्जल निलु (मिना साह)लाई प्रदान गरिएको थियो भने यस वर्ष संखुवासभाकी स्रष्टा शारदा दहाल भण्डारीलाई प्रदान गरिने घोषणा गरियो ।
रिजालले भने, “यो सम्मान शब्दको मात्र होइन, आत्माको पुनर्जागरण हो । स्वस्तिकाको सन्देश हाम्रा कलममा अझै बाँचिरहेका छन् ।” सम्मान राशी रु. १,१११/- र प्रमाणपत्र रहेको जनाइएको छ ।
✴️ श्रद्धा र सृजनाको निरन्तरता
गत वर्षको सम्मानित स्रष्टा एन्जल निलुले भनिन्, “साहित्य आत्माको ध्यान हो । स्वस्तिकाजीको नाममा सम्मान पाउनु मेरो लागि पुनर्जन्म जस्तै हो ।” यस वर्ष सम्मानित हुने शारदा दहाल शिक्षण र योग प्रशिक्षणमा आबद्ध छिन् र नेपाल-भारतका एक दर्जन साहित्यिक संस्थामा सक्रिय छन् ।
✴️ समय बोलेका ३३ लघुकथा
कार्यक्रममा प्राप्त ३३ सामयिक लघुकथाहरूले युद्ध र शान्ति, प्रविधि र एक्लोपन, आस्था र यथार्थका सन्दर्भमा समयको अनुहार देखाए । ती कथाहरूले प्रमाणित गरे- “लघुकथा अब
केवल साहित्यिक अभ्यास होइन, युगको नाडी हो ।”
✴️ प्रतिबद्धताको पुनःघोषणा
समापनमा सल्लाहकार र स्रष्टाहरूले घोषणा गरे- “लघुकथाले समय बोल्नेछ, शब्दले समाज बदल्नेछ ।” आगामी वर्षदेखि अध्ययन-अनुसन्धान, अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन र लघुकथा समालोचना कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्ने योजना सार्वजनिक गरियो ।
अन्त्यमा लघुकथाकार अक्षान्तले भने- “लघुकथा चेतनाको लामो सास हो, जसले समाजलाई आफ्नै प्रतिबिम्ब देखाउँछ ।”
त्यो क्षण, सबै सहभागीहरूका अनुहार उज्यालो थिए, किनभने स्वस्तिका सिम्खडाको शब्द त्यहीँ उपस्थित थियो, उनी आफैं शब्द भएर बाँचिरहेकी थिइन् ।
(सप्तरीबाट लक्ष्मी रिजालको सौजन्यमा प्राप्त)
[शब्दपथ समाचार]
लघुकथा प्रतिष्ठान, नेपालको चौथो वार्षिकोत्सव : शब्द, चेतना र श्रद्धाको सामूहिक उत्सवको रूपमा मनाइयो
✍️ शब्दपथ डेस्क
काठमाडौं, कार्तिक ३, २०८२
नेपाली लघुकथा यात्राको इतिहासमा एउटा नयाँ अध्याय लेखिँदै लघुकथा प्रतिष्ठान, नेपालले आफ्नो चौथो वार्षिकोत्सव सिर्जनात्मक उत्साह, आत्मीयता र बौद्धिक सौन्दर्यसहित मनाएको छ ।
“शब्द, भावना र चेतनाको सगरमाथा” जस्तो अनुभूति दिने यो समारोह फेसबुक लाइभमार्फत करिब दुई घण्टा प्रसारण गरिएको थियो, जसमा देशविदेशका स्रष्टा, समीक्षक र पाठकहरूको सशक्त उपस्थिति रहेको थियो ।
✴️ शब्द र आत्माको उत्सव
समारोहको सुरुवातमा समर भण्डारी, गरिमा आचार्य, डिमला जर्गा, सन्जिता भट्टराई, शारदा भण्डारी र शुक्रराज कुँवरलगायतका स्रष्टाहरूले आफ्ना रचनाबाट पाठकीय मन्दिर उज्यालो बनाए । चितवनकी रचना शर्माले कुशल सञ्चालन गरेकी थिइन् भने राजविराजका मनोहर पोखरेल र सिरहाका नन्दलाल आचार्य सहयोगी भूमिकामा रहे ।
कार्यक्रमभर एउटा साझा भावना प्रतिध्वनित रह्यो- “साहित्य नै साझा आत्मा हो ।”
✴️ विमर्श र वाचनको बौद्धिक समन्वय
प्रा.डा. खेमराज खनाल, रमेन्द्र कोइराला र पुण्य कार्कीको लघुकथा विमर्शले कार्यक्रममा बौद्धिक गहिराइ थप्यो । उनीहरूले विमर्शका क्रममा एउटै आशयले भने- “लघुकथा छोटो होइन, समयको सचेत विस्फोट हो ।”
त्यसपछि प्रस्तुत भएका ३३ सामयिक लघुकथाहरूमा अन्धकार र उज्यालो, आस्था र यथार्थ, श्रद्धा र उपेक्षाको द्वन्द्व कलात्मक रूपमा उजागर भयो, जसले समकालीन नेपाली चेतनाको स्पष्ट प्रतिबिम्ब प्रस्तुत गर्यो ।
✴️ चार वर्षको सृजनात्मक यात्राको पुनरावलोकन
२०७८ साल कार्तिक ३ गते स्थापित प्रतिष्ठान अहिले चार वर्षे यात्रा पूरा गरेर पाँचौं वर्षमा प्रवेश गरेको छ । लक्ष्मी रिजाल, नन्दलाल आचार्य र मनोहर पोखरेलको पहलमा सुरु भएको “मलन समूह” पछि “निरमलन समूह”को रूपमा रूपान्तरित हुँदै लघुकथा अध्ययन, वाचन र विमर्शको केन्द्र बन्न सफल भएको हो ।
यस यात्रामा रचना शर्मा र एन्जल निलुको सक्रियताले सृजनात्मक नवउर्जा थपेको छ ।
✴️ स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान-२०८२
वार्षिकोत्सवको मुख्य आकर्षण थियो- “स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान-२०८२” को घोषणा ।
दिवङ्गत स्रष्टा स्वस्तिका सिम्खडाको स्मृतिमा स्थापित यो सम्मान नन्दलाल आचार्यको संयोजनमा सञ्चालन हुँदै आएको छ ।
गत वर्ष (२०८१) यो सम्मान राजविराज निवासी एन्जल निलु (मिना साह) लाई प्रदान गरिएको थियो भने यस वर्ष संखुवासभाकी स्रष्टा शारदा दहाल भण्डारीलाई प्रदान गरिने घोषणा गरियो ।
संरक्षक लक्ष्मी रिजालले भनिन्- “यो सम्मान शब्दको होइन, आत्माको पुनर्जागरण हो; स्वस्तिकाको सन्देश हाम्रा कलममा अझै बाँचिरहेको छ ।”
सम्मानमा रु. १,१११/- नगद र प्रमाणपत्र समावेश रहेको छ ।
✴️ श्रद्धा, सृजनशीलता र निरन्तरता
गत वर्ष सम्मानित स्रष्टा एन्जल निलुले भनेकी थिइन्- “साहित्य आत्माको ध्यान हो; स्वस्तिकाजीको नाममा सम्मान पाउनु पुनर्जन्म समान अनुभूति हो ।”
यस वर्ष सम्मानित शारदा दहाल शिक्षण र योग प्रशिक्षणमा संलग्न रहँदै नेपाल-भारतका दर्जनौँ साहित्यिक संस्थामा सक्रिय छिन् ।
कार्यक्रमले स्वस्तिकाको सन्देशलाई “शब्द बाँचुन्जेल स्रष्टा मर्दैन” भन्ने जीवनदृष्टिमा रूपान्तरण गरेको अनुभूति दिलायो ।
✴️ समय बोलेका ३३ लघुकथाहरू
वार्षिकोत्सवमा प्रस्तुत ३३ सामयिक लघुकथाहरूले युद्ध र शान्ति, प्रविधि र एक्लोपन, आस्था र यथार्थ, भोग र बोधका संवेदनाहरू मार्मिक रूपमा चित्रित गरे ।
ती कथाहरूले देखाए- “लघुकथा अब केवल साहित्यिक अभ्यास होइन, युगको नाडी हो ।”
प्रत्येक लघुकथामा चेतनाको उज्यालो झल्किएको थियो, जसले नेपाली समाजको बदलिँदो रूपरेखा प्रतिबिम्बित गर्यो ।
अब यहाँ प्रस्तुत छ- लघुकथा प्रतिष्ठान, नेपालद्वारा कार्तिक ३ गते सम्पन्न चौथो वार्षिकोत्सव-२०८२ मा प्राप्त तिनै ३३ वटा लघुकथाहरूको समष्टिगत तथा सटीक टिप्पणी यसप्रकार छः
१. ‘गुनासो’ – गङ्गा खड्का: समाजको असमानता र व्यक्तिगत पीडाको मार्मिक अभिव्यक्ति, संक्षिप्त भाषामा प्रभावकारी प्रस्तुति ।
२. ‘दस रुपियाँको नोट’ – ललिता ‘दोषी’: पैसाको मूल्यभन्दा मानवीय संवेदनाको गहिरो चित्रण, अन्त्यमा कटु यथार्थको झिल्को ।
३. ‘सप्तरङ्गी टीका’ – नन्दलाल आचार्य: परम्परा र भावनाको सुन्दर संयोजन, साम्प्रदायिक सौहार्दका प्रतीकात्मक रङ्गहरूमा कलात्मक उठान ।
४. ‘सुरक्षित’ – रञ्जु खनाल: महिला आत्मसम्मान र सुरक्षासम्बन्धी चेतनाको सशक्त प्रस्फुटन ।
५. ‘स्नेह’ – राजन कार्की पाजु: पारिवारिक सम्बन्धको आत्मीयता र भावनात्मक शुद्धताको भावुक कथा ।
६. ‘उज्यालो’ – लता के.सी.: सामाजिक अन्धकार भत्काउँदै आन्तरिक उज्यालो खोज्ने मानवीय दृष्टिको प्रेरक प्रसङ्ग ।
७. ‘विभेद’ – लक्ष्मण ज्ञवाली: वर्ग, लिङ्ग वा जातीय विभाजनप्रतिको तीक्ष्ण व्यङ्ग्य, सन्देशमूलक कथ्य ।
८. ‘फेरिएको सम्बन्ध’ – लक्ष्मी रेग्मी खनाल: समय र परिस्थितिले सम्बन्धको अर्थ कसरी बदलिन्छ भन्ने सूक्ष्म विश्लेषण ।
९. ‘ओइलिएको मखमली’ – राजकुमार कार्की: भावनाको क्षय र माया–ममता हराउँदै गएको समाजको प्रतीकात्मक कथा ।
१०. ‘योजना’ – तुलसी पण्डित: प्रशासनिक चलखेल र योजनाभित्रको भ्रष्ट चरित्रमाथि प्रहार ।
११. ‘दुबो’ – सीताराम नेपाल: स्थायित्व, निष्ठा र जीवनशक्ति प्रतीक ‘दुबो’मार्फत मानवीय सहिष्णुताको चित्रण ।
१२. ‘मरेको ज्युँदो मान्छे !’ – दिव्य गिरी: आत्मसचेतनाको ह्रास र आत्मपहिचान हराएको आधुनिक मानिसको दारुण कथा ।
१३. ‘मिथ्यादर्श’ – मनीषकुमार शर्मा ‘समित’: झुठा आदर्श र आडम्बरप्रतिको व्यङ्ग्यात्मक चोट, दार्शनिक तहमा उठेको कथा ।
१४. ‘आघात’ – भूमिका गैरे तिमिल्सिना: सम्बन्धभित्रको मौन पीडा र भावनात्मक हिंसाको तिखो अनुभव ।
१५. ‘आघात’ – शुक्रराज कुँवर: सामाजिक न्याय र यमलोकको प्रतीकात्मक प्रसङ्गमा तीव्र नैतिक प्रश्न ।
१६. ‘मूल्य’ – अन्जु शर्मा: मानवीय मूल्य र भौतिक लोभबीचको द्वन्द्व, प्रभावशाली निष्कर्ष ।
१७. ‘तिहार’ – शान्ता तिम्सिना: संस्कार, भाइबहिनीको भाव र उत्सवको आत्मीय प्रकाश ।
१८. ‘देशको दशा’ – इन्दिरा चापागाईं: राजनीतिक र सामाजिक विडम्बनाको सशक्त चित्रण, नागरिक चेतनाको उठान ।
१९. ‘परकम्प’ – महेन्द्र नेउपाने: भूकम्पको प्रतीक प्रयोग गरी मानवीय आघात र आन्तरिक धक्काको सूक्ष्म प्रस्तुति ।
२०. ‘मूल्य’ – अन्जु शर्मा: पुनः प्रस्तुत कथामा मूल्यबोध र निष्ठाको संवेदनशील दोहोरिएको रचना ।
२१. ‘तिहार’ – शान्ता तिम्सिना: दोहोरिएको कथामा पनि संस्कृतिको उज्यालोपन र पारिवारिक आत्मीयताको पुनः बान्की ।
२२. ‘देशको दशा’ – इन्दिरा चापागाईं: राष्ट्रिय चेतनाको पुनरावृत्त, तर सशक्त भावनात्मक पुनःसंवेदन ।
२३. ‘परकम्प’ – महेन्द्र नेउपाने: प्रतीकात्मक पुनःप्रस्तुति; विपद्बाट उबर्ने आन्तरिक शक्ति झल्किएको ।
२४. ‘बुकी’ – वि.वि. याक्खा: सामाजिक दलाली र दोहोरो चरित्रमाथिको व्यङ्ग्यात्मक प्रहार ।
२५. ‘पजनी’ – मनोहर पोखरेल: परम्परागत अभ्यासभित्र लुकेको विडम्बना र आत्मसमीक्षात्मक दृष्टिकोण ।
২৬. ‘जवाफ’ – खगेन्द्र बस्याल: पीडाको प्रत्युत्तरमार्फत मानवीय स्वाभिमानको सशक्त उद्घोष ।
२७. ‘चीत्कार’ – प्रतिज्ञा प्रतिज्ञा: मौन महिलाको पीडालाई आवाज दिने तीक्ष्ण र भावनात्मक कथा ।
२८. ‘चकित’ – टीकाराम जोशी: अप्रत्याशित मोडले चकित पार्ने सामाजिक सत्यको प्रस्तुति ।
२९. ‘आहुती’ – बाबुराम न्यौपाने ‘उत्स’: राष्ट्र र मानवीय मूल्यका लागि समर्पणको प्रेरक आख्यान ।
३०. ‘तिहार’ – बालकृष्ण गजुरेल: खेल, जुवा र संस्कारबीचको द्वन्द्वमाथि सामयिक व्यङ्ग्यात्मक दृष्टि ।
३१. ‘बाकसभित्रको देश’ – रामकृपाल महतो: परदेशी जीवन र मातृभूमिप्रतिको तृष्णा–बिम्बात्मक रचना ।
३२. ‘ढुङ्गा फ्याँक्ने हात’ – गरिमा आचार्य: हिंसाको मनोविज्ञान र समाजमा छरिएको असहिष्णुतामाथि चिन्तन।
३३. ‘सफाइकर्मी’ – रोजिना धमला: श्रमको सम्मान र वर्गीय चेतनाको उज्यालो भावनाले चम्किएको कथा ।
✴️ लघुकथाको समष्टिगत टिप्पणी:
३३ वटै लघुकथाहरूले नेपाली समाजका विविध तह र सत्यतालाई छोटो तर गहिरो पाराले चित्रित गरेका छन् । यिनमा भाषा सन्तुलित, विषय समसामयिक, भावनात्मक र प्रतीकात्मक गहिराइ विद्यमान छ । विभेददेखि प्रेम, परम्परादेखि विद्रोह र देशदेखि व्यक्ति चेतना- सबै कोणबाट यथार्थ उजागर भएका छन् । यो समग्र लघुकथा-समूह आधुनिक नेपाली लघुकथाको गतिशीलता र विविधताको जीवित दस्तावेज हो ।
✴️ प्रतिबद्धताको पुनःघोषणा
कार्यक्रमको समापनमा सल्लाहकार र स्रष्टाहरूले संयुक्त रूपमा घोषणा गरे-
“लघुकथाले समय बोल्नेछ, शब्दले समाज बदल्नेछ ।”
आगामी वर्षदेखि अध्ययन-अनुसन्धान, अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन र लघुकथा समालोचना कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्ने निर्णय पनि सार्वजनिक गरियो ।
समापन मन्तव्यमा लघुकथाकार अक्षान्तले भने- “लघुकथा चेतनाको लामो सास हो, जसले समाजलाई आफ्नै प्रतिबिम्ब देखाउँछ ।”
त्यो क्षण, सबै सहभागीका अनुहार उज्याला थिए । किनभने स्वस्तिका सिम्खडा त्यहीँ शब्द भएर उपस्थित थिइन्, सृजनाको स्वरूपमा बाँचिरहेकी थिइन् ।
(उदयपुरबाट नन्दलाल आचार्यको सौजन्यमा प्राप्त)
[हाम्रो कथाघर समाचार]
देवकोटा र सिम्खडाको स्मरण गर्दै लप्रनेको चौथो वार्षिकोत्सव सम्पन्न
✍️ हाम्रो कथाघर डेस्क
काठमाडौं, कार्तिक ३, २०८२
नेपाली लघुकथाको यात्रामा एउटा उत्साहपूर्ण मोडका रूपमा लघुकथा प्रतिष्ठान, नेपालको चौथो वार्षिकोत्सव मनाइएको छ । सृजनशीलता, श्रद्धा र चेतनाको अद्भुत सङ्गम बनेको यो समारोह फेसबुक लाइभमार्फत दुई घण्टा लामो प्रसारणमा सम्पन्न भयो, जसमा देशविदेशका स्रष्टा, समीक्षक र पाठकहरूको सक्रिय सहभागिता थियो । उक्त अवसरमा लक्ष्मीपूजाका दिन जन्मेका महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा र दिवङ्गत लघुकथाकार स्वस्तिका सिम्खडाको स्मरण समेत गरिएको थियोे ।
✴️ शब्द र चेतनाको उत्सवका रूपमा
समारोहको आरम्भमा समर भण्डारी, गरिमा आचार्य, डिमला जर्गा, सन्जिता भट्टराई, शारदा भण्डारी र शुक्रराज कुँवरलगायतका स्रष्टाहरूले आफ्ना रचनाबाट शब्दको मन्दिर उज्यालो बनाए । चितवनकी रचना शर्माको कुशल सञ्चालनमा राजविराजका मनोहर पोखरेल र सिरहाका नन्दलाल आचार्य सहयोगी भूमिकामा रहे । कार्यक्रमभरि एउटै भावनाले प्रतिध्वनि गर्यो- “साहित्य साझा आत्मा हो, जसले मानवता बोलाउँछ।”
✴️ विमर्श र वाचनको बौद्धिक संगम
प्रा.डा. खेमराज खनाल, रमेन्द्र कोइराला र पुण्य कार्कीको लघुकथा विमर्शले समारोहलाई बौद्धिक उचाइमा पुर्यायो । उनीहरूले साझा निष्कर्ष निकाल्दै भने- “लघुकथा छोटो होइन, समयको सचेत विस्फोट हो ।”
३३ सामयिक लघुकथाहरूको वाचन र टिप्पणीक्रमले आस्था-यथार्थ, अन्धकार-उज्यालो, श्रद्धा-उपेक्षाको द्वन्द्वलाई कलात्मक रूपमा उजागर गर्यो, जसले समकालीन चेतनाको स्पष्ट छायाँ उतारेको देखिन्थ्यो ।
✴️ चार वर्षको सृजनात्मक यात्राको पुनरावलोकन
२०७८ साल कार्तिक ३ गते स्थापना भएको प्रतिष्ठान चार वर्षे यात्रा पूरा गरेर पाँचौँ वर्षमा प्रवेश गरेको छ । लक्ष्मी रिजाल, नन्दलाल आचार्य र मनोहर पोखरेलको पहलमा सुरु भएको 'मलन समूह' पछि 'निरमलन समूह'को रूपमा विकसित हुँदै आज लघुकथा अध्ययन, वाचन र विमर्शको केन्द्रीय मञ्च बनेको छ ।
रचना शर्मा र एन्जल निलुको सक्रियताले यस अभियानमा नवउर्जा थपेको अनुभव स्रष्टाहरूले व्यक्त गरे ।
✴️ स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान-२०८२
वार्षिकोत्सवको मुख्य आकर्षण थियो- “स्वस्तिका सिम्खडा लघुकथा सम्मान-२०८२” को घोषणा । दिवङ्गत स्रष्टा स्वस्तिका सिम्खडाको स्मृतिमा स्थापित यो सम्मान नन्दलाल आचार्यको संयोजनमा सञ्चालन हुँदै आएको हो । गत वर्ष (२०८१) एन्जल निलु सम्मानित भएकी थिइन् भने यस वर्ष भने बेलबारी, मोरङमा शिक्षणरत् शारदा दहाल भण्डारीलाई सो सम्मान प्रदान गरिने घोषणा गरियो ।
संरक्षक लक्ष्मी रिजालले भनिन्- “यो सम्मान शब्दको होइन, आत्माको पुनर्जागरण हो; स्वस्तिकाको सन्देश हाम्रा कलममा अझै बाँचिरहेको छ ।”
सम्मानमा रु. १,१११/- र प्रमाणपत्र समावेश गरिएको छ ।
✴️ श्रद्धा, सृजनशीलता र निरन्तरताको सन्देश
गत वर्ष सम्मानित एन्जल निलुले भनेकी थिइन्- “साहित्य आत्माको ध्यान हो; स्वस्तिकाजीको स्मृतिको सम्मान पाउनु पुनर्जन्म समान अनुभूति हो । ”
यस वर्ष सम्मानित शारदा दहाल शिक्षण र योग प्रशिक्षणमा संलग्न रहँदै नेपाल-भारतका थुप्रै साहित्यिक संस्थामा सक्रिय छिन् ।
कार्यक्रमले स्वस्तिकाको जीवनदृष्टि “शब्द बाँचुन्जेल स्रष्टा मर्दैन” लाई पुनःजीवित गराएको अनुभूति दिलायो ।
✴️ समय बोलेका ३३ लघुकथाहरू
वार्षिकोत्सवको दिन प्रेषित विभित्र स्रष्टाका ३३ सामयिक लघुकथाहरूले युद्ध-शान्ति, प्रविधि-एक्लोपन, भोग-बोध, आस्था-यथार्थका संवेदनाहरूको मनोवैज्ञानिक चित्र कोरे । ती कथाहरूले देखाए- “लघुकथा अब केवल साहित्यिक अभ्यास होइन, युगको नाडी हो ।”
गङ्गा खड्काको ‘गुनासो’ बाट प्रारम्भ भई रोजिना धमलाको ‘सफाइकर्मी’ मा पुग्दा लघुकथा-यात्राले विभेददेखि प्रेमसम्मका सबै चेतनात्मक तह छोए ।
‘दस रुपियाँको नोट’, ‘सप्तरङ्गी टीका’, ‘उज्यालो’, ‘मिथ्यादर्श’, ‘आघात’, ‘जवाफ’, ‘ढुङ्गा फ्याँक्ने हात’ जस्ता रचनाहरूले नेपाली समाजको बदलिँदो रूपरेखा मार्मिक ढङ्गले उतारेका थिए ।
यी ३३ कथाहरूको सामूहिक प्रभाव यस्तो थियो- छोटो रचनामा पनि विशाल समयको आवाज सुन्न सकिने अनुभूति । सन्तुलित भाषा, समसामयिक विषय, भावनात्मक तीक्ष्णता र प्रतीकात्मक गहिराइ सबैमा स्पष्ट देखिन्थ्यो ।
✴️ प्रतिबद्धताको पुनःघोषणा
समापन सत्रमा सल्लाहकार र स्रष्टाहरूले संयुक्त रूपमा घोषणा गरे- “लघुकथाले समय बोल्नेछ, शब्दले समाज बदल्नेछ ।”
आगामी वर्षदेखि अध्ययन-अनुसन्धान, अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन र समालोचना कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने निर्णय पनि सार्वजनिक गरियो । समापन मन्तव्यमा लघुकथाकार अक्षान्तले भने- “लघुकथा चेतनाको लामो सास हो, जसले समाजलाई आफ्नै प्रतिबिम्ब देखाउँछ ।”
त्यो क्षण, सबै सहभागीका अनुहारमा सन्तोषको उज्यालो थियो । किनभने स्वस्तिका सिम्खडा त्यहीँ उपस्थित थिइन्; शब्दको रूप, चेतनाको स्वर र सृजनाको उज्यालो भएर ।
०००
(उदयपुरबाट नन्दलाल आचार्यको सौजन्यमा प्राप्त)
🛑१. लघुकथा : गुनासो ✍️ गंगा खड्का
🛑२. लघुकथा : दस रुपियाँको नोट ✍️ ललिता ‘दोषी’
🛑 ३. लघुकथा : सप्तरङ्गी टीका ✍️ नन्दलाल आचार्य
🛑४. लघुकथा : सुरक्षित ✍️ रञ्जु खनाल
🛑 ५. लघुकथा : स्नेह ✍️ राजन कार्की पाजु
🛑६. लघुकथा : उज्यालो ✍️ लता के.सी.
🛑७. लघुकथा– विभेद ✍️ लक्ष्मण ज्ञवाली
🛑८. लघुकथा– फेरिएको सम्बन्ध ✍️ लक्ष्मी रेग्मी खनाल
🛑 ९. लघुकथा– ओइलिएको मखमली ✍️ राजकुमार कार्की
🛑१०. लघुकथा– योजना ✍️ तुलसी पण्डित
🛑११. लघुकथा – दुबो ✍️ सीताराम नेपाल
🛑१२. लघुकथा – मरेको ज्युँदो मान्छे ! ✍️ दिव्य गिरी
🛑१३. लघुकथा – मिथ्यादर्श ✍️ मनीषकुमार शर्मा ‘समित’
🛑१४. लघुकथा – आघात ✍️ भूमिका गैरे तिमिल्सिना
🛑१५. लघुकथा – आघात ✍️ शुक्रराज कुँवर
🛑१६. लघुकथा – मूल्य ✍️ अन्जु शर्मा
🛑१७. लघुकथा : तिहार ✍️ शान्ता तिम्सिना
🛑१८. लघुकथा : देशको दशा ✍️ इन्दिरा चापागाईं
🛑१९. लघुकथा : परकम्प ✍️ महेन्द्र नेउपाने
🛑२०. लघुकथा : मूल्य ✍️ अन्जु शर्मा
🛑२१. लघुकथा : तिहार ✍️ शान्ता तिम्सिना
🛑२२. लघुकथा : देशको दशा ✍️ इन्दिरा चापागाईं
🛑२३. लघुकथा : परकम्प ✍️ महेन्द्र नेउपाने
🛑२४. लघुकथा : बुकी ✍️ वि.वि. याक्खा
🛑२५. लघुकथा : पजनी ✍️ मनोहर पोखरेल
🛑२६. लघुकथा : जवाफ द✍️ खगेन्द्र बस्याल
🛑२७. लघुकथा : चीत्कार ✍️ प्रतिज्ञा प्रतिज्ञा
🛑२८. लघुकथा : चकित ✍️ टीकाराम जोशी
🛑२९. लघुकथा : आहुती ✍️ बाबुराम न्यौपाने "उत्स"
🛑३०. लघुकथा – तिहार ✍️ बालकृष्ण गजुरेल
🛑३१. लघुकथा – बाकसभित्रको देश ✍️ रामकृपाल महतो
🛑३२. लघुकथा- ढुङ्गा फ्याँक्ने हात ✍️ गरिमा आचार्य
🛑३३. लघुकथा- सफाइकर्मी ✍️ रोजिना धमला
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑१. लघुकथा : गुनासो
✍️ गंगा खड्का
"नरोऊ बहिनी, देवर त भाग्यमानी हुनुहुँदो रहेछ। तिहारको बेलामा स्वर्गका सबै ढोका खुला हुन्छन् रे," उसको लासलाई अङ्गालो हाल्दै रोइरहेकी उसकी पत्नीलाई सम्झाउँदै एक वृद्धाले भनिन्।
"मान्छे त साह्रै भाग्यमानी रहेछन्। तिहारको बेलामा मरेर सरासर स्वर्ग जाने भए," उसको अन्तिम संस्कारको तयारीमा लाग्दै गरेका एकजना बुज्रुकले पनि आफ्नो विचार थोपरे।
"तिम्रा बा त साह्रै भाग्यमानी रहेछन् बाबु। आज कति राम्रो दिन परेको छ, हेर त। यमपञ्चकमा मर्ने मान्छे त सिधै स्वर्ग जान्छन्," उसको लासमा दागबत्ती दिँदै गरेको छोरासँग पण्डितले पनि स्वर्गप्राप्तिको कुरा छाँटे।
"मृगौलाको रोगले थलिएर २ वर्ष बाँचुन्जेल छोराबुहारीको बेवास्ताले जिउँदै नर्क भोगेको मलाई मरेपछि स्वर्ग जान पाइन्छ भन्ने केको आश? अहिले आएर बिनाआधारका तर्कले स्वर्गका कुरा गर्ने मान्छेले म जिउँदो छँदा आएर मेरा छोराबुहारीलाई सम्झाइदिएका भए मैले जिउँदो हुँदैमा स्वर्गको भोग गर्न त पाउँथेँ।"
उसको आत्माले मरेपछि गुणगान गाउने चरित्रका मान्छेप्रति गुनासो गर्दै थियो।
बूढानीलकण्ठ, काठमाडौँ २०८२-७-२
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑२. लघुकथा : दस रुपियाँको नोट ✍️ ललिता ‘दोषी’
एउटा ठूलो व्यापारीको लास घरको कम्पाउन्डमा सुताइरहेको थियो। जम्मा भएका छिमेकीहरू, आफन्तहरू चिन्तित मुद्रामा देखिन्थे। व्यापारीकी श्रीमती रोएको आवाज घरभित्रबाट बाहिरसम्म आइरहेको थियो। व्यापारीकै छ–सात वर्षजतिको कान्छो छोरो विक्रम भने दङ्ग हुँदै घरी यता, घरी उता गरेको देखेर सबैलाई नमज्जा लाग्यो। कसैकसैको त आँखा पनि रसाए। सबैले यही सोचे— ‘बिचरो! यो अञ्जानलाई बाबु मरे, फेरि कहिल्यै आउँदैनन् भन्ने के पत्तो? कसैले “तेरो बाबु अब आउँदैनन्” भन्यो भने उसको बालमस्तिष्कमा कति चोट पर्ला? दैव पनि कति निष्ठुरी— त्यस्ती राम्री स्वास्नी, तामाका मुनाजस्ता दुई लालाबालाका ओठको हाँसो नै छिन्ने। जाबो ज्वरो आउँदैमा कसरी मरे होलान् कठै!’
विक्रमले मेचमा बसिरहेको बाजेलाई कोट्ट्याउँदै भन्यो— “बाजे! ड्याडलाई जलाउन नलगेर किन यहाँ राखेको हँ? फेरि ड्याड बाँच्नुभयो भने त क्या बोर हुन्छ यार!”
विक्रमको कुरा सुनेर कोही मुसुमुसु हाँसे, कोही अचम्ममा परे। दिदी रिमाले घिच्याउँदै भनिन्— “हैन, कत्ति बढ्ता बोल्छस्! छिटो भित्र हिँड्।”
विक्रमले जवाफ दियो— “जान्न के! तिमीले अस्तिन भनेकी हैनौ? यस्तो कन्चुस पेटभरि मीठो खान नदिने, राम्रो लाउन नदिने बाबु हुनुभन्दा नहुनु नै बेस भनेर। अहिलेचाहिँ किन गाली गछ्र्याैँ हँ? तिमी पनि खुसी होऊ न— अब त टन्न खान, राम्रो लाउन पाइन्छ, क्या मोज!”
विक्रमको कुरा सुनेर सबैले मुखामुख गरे।
विक्रमले फेरि भन्यो— “ममीले त भन्नुहुन्थ्यो, मर्दा सँगै कोही जाँदैन। बच्चाहरूको रहर मारेर कमाएको धन के काम? त्यसो भन्दा ड्याडीले ममीलाई कस्तो कुट्नुभएको बाबै! ममीले भनेको त ठीक नै रहेछ नि! ऊ, मैले ड्याडीको अगाडि दस रुपियाँ फ्याँक्दा पनि टिप्नु भएन।”
विक्रमको कुराले त्यहाँ उपस्थित सबैको आँखा भुइँमा प¥यो। दस रुपियाँको नोट व्यापारीको लासनजिकै देखेर सबै ट्वाल्ल परे।
बुद्धनगर, काठमाडौँ
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑 ३. लघुकथा : सप्तरङ्गी टीका ✍️ नन्दलाल आचार्य
“आज पनि आउँदैनस् र?” ढोकामा तीन वर्षदेखिको प्रतिक्षा जस्तै मौन झुन्डिएको मखमलीको सुक्खा माला छाम्दै दिदीको स्वर बाहिरियो।
कार्तिक शुक्ल द्वितीयाको उज्यालो बिहान थियो, तर दिदीको मन अँध्यारो थियो। आँगनमा रङ्गोली जमिसकेको, थालीमा अष्टचिरञ्जीवीको पूजा सँगालिएको— दूबो, ओखर, बिमिरो, अक्षता, सप्तरङ्गी टीका सब तयार थियो। तर भाइ परदेशिएको दशक बितिसक्दा पनि भेटको दिन कहिल्यै आएन। बर्सेनी एउटै वाचा— “समय मिले फिर्छु दिदी”— सुनिन्थ्यो। प्रत्येक वर्ष ती शब्द पवनसँगै उड्थे र बिलाउँथे।
दिदीले थाली उठाइन्, दीपको ज्योति झल्मलायमान थियो, तर उनको दृष्टि भिजेको थियो। वेस्वादको भाइटीकाको अनुभवले दिदीको एक्लोपन छटपटिँथ्यो— “भाइलाई आशीर्वाद दिन नपाउँदा पनि कठिन हुँदो रहेछ!”
त्यसैबेला एउटै ढकढकाहटले आँगन थर्कियो। चकित पर्दै ढोकासमक्ष उभिएको आकृति उनको भाइकै थियो। कपालमा धुलो, आँखामा पछुतो, तर मुहारमा उज्यालो मनले बालेको दीप थियो।
“दिदी,” उसले थरथरिएको स्वरमा भन्यो, “घर फर्किने मन हुँदा मात्रै पर्व मनाउने रहर राख्न सकिँदो रहेछ। उताबाट म फिर्ता भएकै दिनदेखि नै तिहार लागेछ।”
दिदीका आँखा रसाए, हात काँप्दाकाँप्दै पनि टीका लगाइन्। र भनिन्— “परिवार छुट्टिँदा घर उजाडिन्छ, तर फर्किँदा पर्व जन्मिन्छ।”
२०८२ कार्तिक ३ गते
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑४. लघुकथा : सुरक्षित ✍️ रञ्जु खनाल
“शारदीय आकाशमा तिमी कति सुन्दर देखिएका छौ! तिम्रो माधुर्यताको आभा बगैँचैभरि छरिएको छ,” भनेर जाई र जुहीले गुलाफको प्रशंसा गरे। यो सुनेर गुलाफ नतमस्तक भयो। उता फर्केर सयपत्री फूलले ईर्ष्याको ज्वाला भरभरायो। जाई र जुहीले पत्तै पाएनन्। सूर्यमुखी फूलले सूर्यतिर झुकेर सयपत्री फूलको ईर्ष्याको भाव पढिरहेको थियो। बगैँचाको पूर्वपट्टि केही नुहाएर आफ्नै सुनौलो आभा सूर्यका किरणसँग मिसाउँदै अवनीमा सुगन्ध छर्दै सुनगाभाले भन्यो — “हो नि, जाई र जुहीले भनेको कुरा सोह्रै आना सही हो — गुलाफ काँडाका बीचमा रहेर पनि कत्ति खिलेको चन्द्रमाजस्तो!”
त्यसपछि सयपत्री फूलले हाँस्यात्मक अभिनय गर्दै व्यङ्ग्यात्मक बोली बोल्यो — “छि! तिमी त काँडै काँडाले घेरिएको — जो कोहीले हात लगाउन पनि हिच्किचाउँछ!”
सयपत्री फूलको वक्र उक्तिले गुलाफ फूल एकछिन गम खायो अनि पावनिक झोक्कासँगै आफ्नै सुवास छर्दै भन्यो — “त्यसैले त तिमीभन्दा म बढी सुरक्षित छु नि!”
काेटेश्वर
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑 ५. लघुकथा : स्नेह ✍️ राजन कार्की पाजु
“बाबा, बाबा! मलाई एक सय रूपैयाँ दिनुस् न!” प्रभातको कोठामा छिर्दै रिमाले आग्रह गरिन्।
“किन चाहियो नानी, तिमीलाई पैसा?” छोरीको कपाल मुसार्दै प्रभात बोल्यो।
“जुनाको जस्तै गुडिया किन्ने बाबा!” रिमाले लाडिँदै रहर बताइन्।
यतिकैमा ढोकामा उभिएको छोरो रिभव भित्र पसेर प्रभातको काखमा बस्दै भन्यो, “बाबा, मलाई पनि एक सय रूपैयाँ दिनुस् न!”
“किन चाहियो तलाई चाहिँ?” रिभवतिर हेर्दै प्रभातले सोध्यो।
“दिपेसको जस्तै पटाका पड्काउने गन किन्ने बाबा!” उसले जवाफ दियो।
प्रभातले गोजीबाट एक सयको नोट झिक्दै दुवै तिर नजर फेर्दै भन्यो, “लौ, एक सय मात्र रहेछ। अब कसलाई दिऊँ त?”
दुवै दिदी–भाइ मुखामुख गरे, कोठामा सन्नाटा छायो।
“बाबा! हामी पाखुरा लडाउँछौं, अनि जसले जित्छ उसको एक सय!”
रिभवले सन्नाटा चिर्दै शर्त पेस गर्यो। यसमा सबैजना सहमत भए।
टेबलको दुवै तिर दिदी–भाइ बसेर कुहिनाले टेकेर एकअर्काको पाखुरा लडाउन लागे।
“दिदी यसै पनि भाइभन्दा ठूली, अवश्य दिदीले जित्ली,” प्रभात यसै सोच्दै खेल हेर्न लाग्यो।
तर दिदी हारी, भाइले जित्यो; र टेबलमा रहेको सयको नोट टिपेर बाहिरियो।
“आफूभन्दा सानो भाइलाई पनि जित्न सकिनस्?” प्रभातले अचम्म मान्दै छोरीलाई सोध्यो।
“म मेरो भाइ कसैसँग पनि नहारोस् भन्ने चाहन्छु, बाबा!”
छोरीको भाइप्रतिको यो स्नेह देखेर प्रभातको आँखा अनायासै रसाए। केही क्षणपछि रिभव गुडिया हातमा लिएर भित्र पस्यो।
अचम्म मान्दै दिदीले सोधी — “हैन, गन किन्ने भनेको हैन? गुडिया पो लिएर आयोस् त?”
गुडिया दिदीको हातमा थमाउँदै रिभवले प्रभाततिर हेर्दै जवाफ दियो — “यो तिहारको बेला दिदीको मन दुखाउनु हुँदैन नि, बाबा!”
१८ कार्तिक २०८१
धरान, सुनसरी
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑६. लघुकथा : उज्यालो ✍️ लता के.सी.
“जताततै कोलाहल, अशान्ति, बैमनस्यता र अँध्यारोले बास गरेको यो देशमा त के बस्नु खै?” आशाले आमासमक्ष मनभित्रको व्यथा पोखिन्।
छोरीका कुरा सुनेर आमा निराश भइन्। दिक्क मान्दै भनिन्, “साथमा भएकी एउटी छोरीले पनि विदेश ताकेपछि म बुढीको के हालत होला त? नजा छोरी, यतै जे जसो होला।”
उसले तर्क गरी भनिन्, “आमालाई एक्लै छोडेर जान त मेरो मन नि कहाँ मान्छ र? तर पनि समय र अवस्था हेर्दै कति रोएर बस्नु? मेरो सिङ्गो जीवनको सवाल छ।”
उनी शब्दहीन भइन्। “खुइँ...” गर्दै आराम गर्न कोठातिर लाग्दै थिइन्, पाँच वर्षदेखि जापानमा बसेको छोराको फोन आयो। आमा–छोराले दुःख–सुखका कुरा गर्दै थिए।
आशाले फोन खोसेर दाजुसमक्ष भनी, “म पनि अस्ट्रेलिया जान्छु, दाजु!”
उसले बहिनीलाई सम्झायो, “म पनि यहाँ सुखी कहाँ छु र? बुबाको मृत्युपछि तिमीहरूको खुशहाल जीवनका लागि दुःख गरिरहेको छु। एक्लै आमालाई हामी दुबै सन्तानले छोड्नु हुँदैन। अर्काको देशमा बाँच्न गाह्रो छ, बहिनी! विदेश जाने विचार नगर।”
बहिनीले आक्रोश पोख्दै भनी, “म बिहे गरेर गए भने आमालाई कसले हेर्छ नि?”
दाजुले हाँस्दै भन्यो, “पीर नगर, बहिनी! उज्यालोको पर्व तिहार भित्रिंदै छ। यो तिहारले हाम्रो जीवनमा पनि अवश्य उज्यालो ल्याउनेछ।”
दाजुको फोनमा अचानक भाउजूको स्वर सुनियो — “हामी पनि यो तिहारमा सधैंका लागि आफ्नै मातृभूमि फर्किंदै छौं, नानी!
तीनकुने, काठमाडौं
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑७. लघुकथा– विभेद ✍️ लक्ष्मण ज्ञवाली
"आइज... कुत्ती कुत्ती आ... ला कुत्ती कुत्ती ला...।"
हातमा पूजाको थाली, माला र केही खानेकुरा लिएर बिहानको साइतमा रमिलाले कालुलाई डाकिन्।
यम पञ्चकको दोस्रो दिन ऊ पूजनीय थियो।
घरीघरी ऊ नजिक हुन खोज्थ्यो, घरी टाढा।
उसले छड्के नजर लगाएर टाढैबाट हेर्यो।
जब रमिलाले पूजा थाली, हातमा माला लिएर अगाडि आउँथिन्, ऊ परपर भाग्थ्यो।
हिजोका दिनमा मानिसहरूबाट ऊ प्रति गरिने दुर्व्यवहार सम्झेर ऊ त्रसित थियो।
मानव जातिसँग निकटता राख्ने वफादार साथीको रूपमा परिभाषित कुकुरको मनोदशाले रमिलालाई नराम्ररी चिमोट्यो।
महलका ठूला टाउके कुकुर र सडकका ख्याउटे कुकुरबीचको चरम विभेद, त्यसैबीच पशु अधिकारकर्मीका फोस्रा भाषण सम्झेर उनीमा रोष पैदा भयो।
शासकीय विभेद खेपिरहेका भुइँमानवको मनोदशा पनि उस्तै–उस्तै लाग्यो।
अन्यमनस्क हुँदै सामग्री चौबाटोमा छोडेर अलिपर छेउमा लुकेर रमिलाले कालुलाई हेइरहिन्।
ऊ सतर्कताका साथ आएर खाद्य परिकार ग्रहण गर्यो।
माला लगाइदिन नसकेकोमा रमिलाले रमाइलो कुकुर तिहार पनि नरमाइलो अनुभूत गरिन्।
कोठामा फर्किँदै गरेकी रमिलाले महलका अट्टालिकामा माला लगाएर सजिएका ठूला टाउके कुकुरहरूको डरलाग्दो आवाज सुनिन्। त्यहाँ कुनै प्रेम–सद्भाव थिएन, मात्र थियो कर्कस भुकाइ।
ह्वाङ् ह्वाङ् ह्वाङ् ह्वाङ्...
समाप्त
तिलोत्तमा–१ नीलगिरी पथ शंकरनगर रूपन्देही २०८२/७/२
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑८. लघुकथा– फेरिएको सम्बन्ध ✍️ लक्ष्मी रेग्मी खनाल
“सिमा, गाग्रो भरियो त? सिमा, के भयो?” रमाले स्वर अलि चर्को गरिन्।
“ए सरी! दिदी, म त कता–कता हराएँछु।”
“ज्या! यस्तै हो सबैको माया पाएकै छौँ क्यारे! नर्के नुहाएर आएकी पानी लिन? म त अरू घरमै भयो, बत्ती चाहिँ पँधेरिमै बालौँ कि भनेर।”
“यो तिहारमा माइती जाने होला नि!” रमाले सोधिन्।
सिमा मन नलागी मुस्काइन् र गाग्रो कोखिलामा बोकिन।
“सिमा बहिनी, सुन न! आज रजनी दिदीकोमा मखमली लिन जाऊँ न है! पर्सि त हो तिहार।”
“भो दिदी, म त माइती नजानी।”
“किन र सिमा?” रमाले उसको आँखामा हेर्दै भनिन्। आँखाहरू मानौँ कुनै तालमा पौडिएका जस्ता देखिन्थे। एकछिनमै आँसुहरू यसरी बर्बरिए कि उनीहरूलाई जमिन भेट्न पनि मुस्किल परेजस्तो भयो।
रमाले मलिनो अनुहार पार्दै भनिन्— “हेर सिमा, तिहारको बेला जो–कोही छोरीमान्छे लक्ष्मीसरि हुन्छे। तिमी किन यति धेरै दुःखी देखिएकी?”
सिमाले दुखेसो पोख्दै भनिन्— “दिदी, छोरीमान्छे सबै लक्ष्मी मात्र कहाँ हुन्छन् र? बोक्सी पनि हुँदा रहेछन्। म सोह्र वर्षकी हुँदा नै मेरो दाजु–भाउजूलाई म बोक्सी लागेको अरे! मैलै गर्दा नै भाउजू बिरामी अनि दाइलाई छोरा नभएको रे! मेरै मृत्यु होस् भनेर दाइले बेसार, खरानी के–के हो रङले दैलो रङ्यायो। अब म कसरी उसको शिरमा सप्तरङ्गी, सयपत्री र मखमलीले रङ्याउँ?”
रमाको हातबाट गाग्रो खस्यो, खुट्टा चिप्लियो अनि थच्चक भुइँमा बसिन् र सिमालाई बेस्सरी अँगालो कस्दै भनिन्— “एक्काइसौँ शताब्दीमा पनि यस्तो अन्धविश्वास? सिमा, म यो यमपञ्चकमा अरू केही माग्दिन, बस् त्यस्ता पापीलाई कतै पनि सफलताको ढोका नखुलुन्, काली नाग र पाटे बाघले खाने व्यवहारका मनुष्य।”
सिमाले भनिन्— “होस् दिदी, जे भए पनि एउटै कोखमा बास बसेको हो। मखमलीजस्तै नओइलिऊँ, सप्तरङ्गी टीकाजस्तै चम्किरहुँ।”
वालिङ, स्याङ्जा
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑 ९. लघुकथा– ओइलिएको मखमली ✍️ राजकुमार कार्की
“आज यति बेलासम्म पनि आइन लक्ष्मी, किन हो? फोन पनि लाग्दैन।”
साहिँलो भाइ टिकाको दिन बहिनीको बाटो हेर्दै एक्लै बर्बराउँदै थियो।
“नानी धनी छिन्, हामी गरिब छौँ, केही दिन सक्दैनौँ। किन आउँथिन् र?” साहिँली बुढोतिर हेर्दै बोल्छे।
“दाजु–बहिनीको सम्बन्धमा धन–पैसाको कुरो हुँदैन। केही पर्यो होला, आउँछे,” भन्दै साहिँलो बुढीलाई सम्झाउँछ।
“को नि है! दक्षिणा कम भएर होला, सँधै तिहारमा झोल घोप्ट्याजस्तो अनुहार पार्छिन्,” भन्दै आँखा तर्छे।
पूजाको सर्जाम तयार छ। साँझ ढल्किन लागिसकेको थियो। साहिँलो बहिनी आउने बाटोतिर हेरेर खुइँया गर्छ।
थालीमा टिकाको सामान अनि टपरीमा नओइलिने मखमलीको माला हेरेर साहिँलो टोलाइरहेको हुन्छ।
अचानक गोजीको मोबाइलको घण्टी बज्छ। हतारिँदै साहिँलो उठाउँछ— “दाइ! यहाँ एउटा दाइ बनेको थिएँ, ऊ विदेशबाट मेरो हातको टीका लाउन आएको छ। मैले भ्याइन है।”
समाप्त
२०८२/७/३ कटारी–१, उदयपुर
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑१०. लघुकथा– योजना ✍️ तुलसी पण्डित
नयाँ दृश्यले नरे आश्चर्यचकित भयो।
यस्तै अवसरमा समुन्द्रले मुस्कान छोड्दै भन्यो— “आऊ, यही समुन्द्रको बीचमा घर बनाएर बस, यही नै स्वर्ग समान हुनेछ।”
नरेले घडी हेर्यो— दिउँसोको दुई बजेको रहेछ। समुन्द्रतिर नजर लगाउँदै उसले भन्यो— “यो असम्भव! यहाँ कसरी घर बनाएर बस्न सकिन्छ?”
“सम्भव छ, मान्छे त चेतनशील प्राणी हो नि।”
“अनि खानु परेन? यो पानीमा त केही हुँदैन?”
“हेर, यही पानीमा धान रोप्न सकिन्छ, तरकारी फलाउन सकिन्छ, फलफूल पनि फलाउन सकिन्छ।”
नरे खित्का छोडेर हाँस्यो। यो देखेर समुन्द्रले भन्यो— “हेर, व्यवसायिक रूपमा खेतीपाती हुन्छ यहाँ, माछा पनि पाल्न सकिन्छ।”
“हजुरले बहुलठ्ठी कुरा गर्दै हुनुहुन्छ?”
“हेर, लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाले चन्द्रमामा पुग्नु अघि भनेका थिए— ‘उद्देश्य लिनु के, उडी छुनु चन्द्र एक।’ उनी पागल भनिए, तर त्यसको तीन–चार वर्षपछि मानवले चन्द्रमामा पाइला राख्यो।”
“तपाईंका कुराले मलाई छोयो। अब म यसको योजना बनाउँछु र हजुरले भने अनुसार काम गर्छु।”
छिनभरमै नरेले योजना बनायो।
“तिमीले ल्याएको यो बृहत् योजना मलाई मन पर्यो, अब तिमी यस कार्यमा सफल हुनेछौ।”
अलि पर कसैले गुनगुनाएको सुनियो— “जीवन छोटो छ, बाँचुन्जेल केही गर, असम्भव केही छैन।”
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑११. लघुकथा – दुबो ✍️ सीताराम नेपाल
“हामीले भ्रष्टाचार निर्मूल गर्ने कसम खाएका छौँ।”
नयाँ अनुहारहरू।
तर भन्नु जस्तो सजिलो भएन। भ्रष्टाचार हाँसेर बस्यो। नयाँ नेताले आयोग बनाएर अनुसन्धान गर्न लगाउँदा अनुसन्धानले भन्यो –
“हामीले फेर्ने श्वासमा समेत भ्रष्टाचारको गन्ध आइरहेको रहेछ। ठेक्कापट्टा, बन्द व्यापार, सरकारी कामको के कुरा हजुर, खाँदा, पिउँदा, सुत्दा, उठ्दा, हिँड्दा, काम गर्दा, बोल्दा— जे गर्दा पनि भ्रष्टाचार झाङ्गिएको रहेछ। यो हामी सबैको पुर्खाले नसकेर छाडेको नासो रहेछ। हजुरले ‘निर्मूल गर्छु’ भन्ने घोषणा गर्दा यसले खिज्याएर अट्ठहास हाँसो गरेछ, हजुर!.....”
प्रतिवेदन सुनेपछि नेताले गम्भीर हुँदै भने – “कमलको फूल हिलोमा जन्मिन्छ। जसले फोहोर टक्टक्याउने साहस गर्दैन, उसले केही पनि गर्न सक्दैन। भ्रष्टाचार निर्मूल गर्ने कार्ययोजना ल्याउनुहोस्।”
नयाँ नेताको टिम इमान्दार भएर सरकारी सुविधा नलिएर रातदिन खटिएका थिए। भ्रष्टाचारलाई तिरिखिरी त पारे, तर बजेट अभावले कार्ययोजना तुहियो। नयाँको कार्यकाल पनि सकियो।
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑१२. लघुकथा – मरेको ज्युँदो मान्छे ! ✍️ दिव्य गिरी
“तिमी मरिसक्यौ,” फाँटवालाले भन्यो।
ऊ छक्क पर्यो। एकपटक आफ्नो छाती, टाउको र दुबै आँखामा छाम्यो। अनि भन्यो – “होइन, म ज्युँदै छु, कसरी मरेँ?”
“कसरी मर्यौ त्यो मलाई मतलब भएन, तर तिमी मरिसकेका छौ।”
“तपाईं भन्नुस्, ज्युँदो मान्छेलाई मरेको भन्न मिल्छ?”
“मिल्छ, तिमी उहिल्यै मरिसक्यौ, त्यो कुरा प्रमाणले बोल्छ।”
“त्यसो हो भने, मरेको मान्छे यसरी बोल्छ त?”
“बोल्दैन।”
“तर बोलिराको तपाईं देखिरहनुभा छ।”
“भनेर के गर्ने? कागजले भन्छ— तिमी मरिसक्यौ।”
“कागजले ज्युँदो मान्छेलाई मार्न सक्छ?”
“ज्युँदोलाई मार्न र मरेकोलाई ब्युँताउन पनि सक्छ। ल, हेर यो कागज।” यति भन्दै फाँटवालाले एउटा कागज देखायो।
“म अनपढ मान्छे, आफैँ पढेर सुनाउनुस्।”
“ल, ध्यान दिएर सुन... यसै सरहदमा बस्ने स्व. नेपालमानको नाति स्व. बेखामानको छोरा, अन्दाजी वर्ष ४० को गोपालमान विगत पच्चीस वर्ष पहिले नै आफ्नै कालगतीले परलोक भएको ठीक साँचो हो भनी सरजमिन गरी सोही अनुसारको मुचुल्का लेखिदियौँ भनी सहीछाप गर्नेहरू कालुमान, धनमान, जलमान, थलमान, पञ्चमान, लोणमान, गणमान, प्रजामान, यज्ञमान, आशामान।”
भोलिपल्ट गोपालमानको मलामी जाने हूलमा स्वयम् फाँटवाला पनि थियो।
महालक्ष्मी न.पा.–५, टीकाथली, ललितपुर
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑१३. लघुकथा – मिथ्यादर्श ✍️ मनीषकुमार शर्मा ‘समित’
“खै, सामान पनि कुन सक्कली, कुन नक्कली छुट्याउनै गाह्रो।” मार्टमा प्रवेश गरेका दुई महिलामध्ये एकले भनिन्।
“त्यही त, कसलाई विश्वास गर्ने, कसलाई नगर्ने? चमकधमक र नाम चलेका व्यक्तिहरूबाट प्रचार–प्रसार गर्छन्,” अर्कीले पनि कुरा थपिन्।
घरायसी सामानहरू छान्दै गर्दा दुबैको नजर महको बट्टामा पुग्यो। महको बट्टाको प्याकेजिङ खासै आकर्षक थिएन, तर अगाडि ठूला अक्षरमा लेखिएको थियो—
“पाँच वर्ष पुरानो मह।”
“मह त जति पुरानो, त्यति नै गुनिलो भन्छन्,” एकले महको बट्टा हातमा लिँदै भनिन्।
दुवै दङ्ग पर्दै एक–एक वटा महको बट्टा आफ्नो झोलीमा राखे।
तर, महको बट्टाको बाहिरी खोलको पुछारमा सानो अक्षरमा लेखिएको म्यादी समयले उनीहरूलाई गिज्याइरहेको थियो—
“एक महिनाभित्र प्रयोग गरिसक्नु पर्ने।”
मध्यपुर ठिमी, भक्तपुर
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑१४. लघुकथा – आघात ✍️ भूमिका गैरे तिमिल्सिना
एक्कासी “खङ्ग्रङ्ङ!” तर्सिएर बसेको ठाउँबाट उठे।
त्यो देखेर हरिकला डराइन्। “हैन, के भयो बुढा, किन ओठमुख सुकाएको?” उसले प्रश्न तेर्स्याइन्।
“तेरा बाजे, सुनिछैनस्? पल्लाघरमा एकैचोटी पटका पड्काएको आवाज, आफ्नो कानको जाली फुटे जस्तो छ। खाली ‘स्वाँ’ मात्र गरिराछ।” उनले कर्कश पोखे।
एकछिन फलाके, रिसाए पनि। फेरि आफ्नै धन्दामा लागे र मनमनै गुने, “लक्ष्मीपूजाको उत्सव त घर–घरमा बत्ती बालेर मनाइने उज्यालोको पर्व हो। मान्छेहरू किन कोलाहल मच्चाएर जोखिम मोल्न रुचाउँछन् कुन्नी?”
उनले आवाज दिइन्, तर सुनेनन्। “नजिकै गएर भनिन्— आज लक्ष्मीपूजा, सामग्री तयार छ, गाई पूज्न जानोस्।”
केही नबोली पूजा सकेर पिँढीमा बसे अनि भन्न थाले, “कतै मेरो कान यत्तिकै हुने त होइन? यदि सन्चो भएन भने के हुन्छ?” उनले बिलौना गरे।
बुढी भनीन्, “बिस्तारै निको होला नि! नआत्तिनुहोस्, सब ठीक हुन्छ।” उनले ढाडस दिइन्।
“माथ्लाघरले पड्काएका थिए क्यारे! अरूको जे गर्यो, त्यही नक्कल गर्न सिपालु छन्। अरूको बुद्धिमा करोडपति हुनुभन्दा आफ्नै बुद्धिमा जोगी हुनु बेस,” उनले चिच्याहट स्वरमा भने।
दुबैका कुरा सुनिरहेका छिमेकी गहिरो भावमा बोले, “बोल्नेको पिठो बिक्ने, नबोल्नेको चामल कुहिने। जनधनको क्षति हुने गरी चाडपर्व मनाउनु भएन नि।”
गैंडाकोट–४, नवलपुर
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑१५. लघुकथा – आघात ✍️ शुक्रराज कुँवर
“बाबा, यो दियो मैनबत्ती नबाल्नुस्, मलाई डर लाग्छ।”
“किन छोरा? तिहार पर्वमा दियो, झिलिमिली बत्ती बाल्नै पर्छ नि। तिहारलाई उज्यालोको पर्व मानिन्छ।”
“नाइँ, के मलाई उज्यालो देखी डर लाग्छ।”
नाबालक छोराको यस्तो तर्कले बाउ चिन्तित देखिए। छोरालाई मानसिक आघात पुगेजस्तो लाग्यो। “ज्ञानी छोरा! चाडबाडको मुखैमा के भयो बाबु, तिमीलाई?” उनले स्नेहपूर्वक भने।
“बाबा, उज्यालोले के गर्छ?”
“अन्धकारलाई चिर्छ, बाबु।”
“नैतिक शिक्षा पढाउने गुरुले भन्नु भएको— ‘मनको अँध्यारो चिर्न सक्ने उज्यालो नै उज्यालो हो।’ भगवान बुद्धको तस्बिर देखाउँदै भन्नु भएको थियो— यसको लागि शान्ति चाहिन्छ।” नाबालकले भन्यो।
“तिमी सानो छौ बाबु, तर ठूला मान्छेले जस्तो ज्ञानको कुरा गर्यौ। के कारणले यस्तो विचलन आयो, भन्न सक्छौ?” बाबाले आग्रह गरे।
“बाबा... पढेको ज्ञान र भोगेको कुराले मेरो दिमाग घुमाइरहेको छ। म उदास छु।”
“त्यस्तो उदास हुनु हुँदैन बाबु। भन, तिमी उज्यालोदेखि किन डराउँछौ?” समस्या समाधान गर्ने हेतुले बाबाले भने।
बाबाकै मोबाइलमा सिंहदरबार जल्दै गरेको भयावह भिडियो तस्बिर देखाउँदै उसले भन्यो – “बाबा...! यो उज्यालोले चाहिँ कुन अन्धकार चिर्छ?”
बलभद्रपथ, धरान–१० हाल अष्ट्रेलिया २०८२/०६/०३
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑१६. लघुकथा – मूल्य ✍️ अन्जु शर्मा
बजार आँप र लिचीमय छ।
सिजन नै यसैको छ।
पंफाले सानो छोरा लिएर बजार भर्न गएकी छ।
लिची देख्नेबित्तिकै छोराले लिची किनिदिनु भनेर झगडा गर्न थाल्छ। पंफाका घरायसी आवश्यकता धेरै भएकाले लिची होइन, आँप खान भन्छे। छोरा मान्दैन।
अनि पंफा लिची किन्न विवश हुन्छे।
उनीहरू लिची पसलेसँग दाम सोध्छन्।
पसले भन्यो, “झुप्पाको रू तीनसय, झुप्पाबाट खसेको रू पचास।”
पंफाले भनिन्, “झुप्पाको आधा के.जी. दिनुहोस्।”
नजिकैबाट हेरिरहेको छोरा भन्यो, “आमा! अरू चिजबिज किन्दा सधैं सस्तो किन्नुपर्छ, पैसा फारो गर्नुपर्छ भन्नुहुन्थ्यो। अनि यो लिचीचाहिँ सस्तो हुँदाहुँदै किन महँगो किन्नुभयो?”
“बाबु! झुप्पामा एकता छ। एकता भनेको बल हो। तर त्यो उछिट्टिएर झरेको गेडोमा शक्तिहीनता छ, त्यो कहिल्यै पनि आफ्नो झुप्पासँग कुम जोडाउन सक्दैन।”
छोरा भन्यो, “ए! मलाई पनि झुप्पाजस्तै बलियो बनाउन खोज्नुभएको पो रहेछ।”
आमा मुस्कुराइन्, “ओहो! म धन्य छु। त्यसै कहाँ भनेका हुन् र ‘पहिलो गुरु आमा’ भनेर।”
पंफा खुशीका आँसु साडीको फेरले पुछ्छे र अगाडि बढ्छे।
रातोपुल (२०८२/०७/०३)
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑१७. लघुकथा : तिहार ✍️ शान्ता तिम्सिना
"आमा! मलाई एउटा कुरा सोध्नुछ," चार वर्षीया छोरीले भनी।
"भन त छोरी! के कुरा हो?" उनी सुन्न उत्साहित भइन्।
"अस्ति कागलाई किन भात दिनुभएको?" उसले जिज्ञासा राखी।
"काग तिहार हो नि त, छोरी! कागको पूजा गरेर भात दिनुपर्छ," उनले भनिन्।
"कागलाई किन पूजा गरेको आमा?" थप जिज्ञासा राखी।
"यमुनाले दाजु यमराजलाई पठाएको चिठी कागले पुर्याएको रे! त्यसैले सम्मानस्वरूप यसको पूजा भएको हो नि!" उनले जवाफ दिइन्।
"अनि कुकुरलाई चाहिँ किन पूजा गरेको त?" छोरीले अर्को जिज्ञासा थपी।
"कागले लगेको पत्र पाएपछि यमराज यमुनाको घरमा गए। यमुनाले पाँच दिन बस्न आग्रह गरिन्। यमराजले बहिनीको आग्रह स्वीकार गरे। आफू नफर्कने कुरा कुकुरमार्फत यमलोकमा खबर पठाए रे। त्यसैले यमराजको दूत भनेर कुकुरको पनि पूजा गरिन्छ," सहज भाषामा उत्तर दिइन्।
"त्यसो भए गाईकोचाहिँ किन पूजा गरेको त?" छोरीले फेरि जिज्ञासा थप्दै गइ।
"लक्ष्मीले गाईमार्फत यमराजलाई खबर पठाएकी थिइन्। यमुनाले आफ्नो घरमा गाई आउँदा लक्ष्मी सम्झेर पूजा गरेकी थिइन्। त्यसैले आज हामी पनि गाईलाई पूजा गर्छौं," छोरीले बुझ्ने भाषामा भनिन्।
"अनि गोरुकोचाहिँ किन पूजा गरेको त?" छोरीले एकपछि अर्को जिज्ञासा राख्दै गइ।
"यमराजले चार दिनमा जाने कुरा गरेपछि गाईसँग साथी भएर आएको गोरुले ‘जोडी दिनमै जानुहुँदैन, भोलि मात्र जानुहोस्’ भनेको हुनाले गोरुको पनि पूजा गरिएको हो, छोरी!"
यमपञ्चकको पाँचौँ दिन यमुनाले यमराजलाई पूजा गरी फूल, माला, अबिर लगाएर मिठा मिठा परिकारहरू खुवाइन्। प्रत्येक वर्ष सबैका दाजु–बहिनीले यसरी नै टीका लगाउन पाउन् भन्ने आशिर्वाद मागिन्।
बल्ल पाँचौँ दिनमा टीका लगाएर यमराज पनि यमलोक फर्किएका थिए।
"बल्ल तिहारको कथा थाहा पाएँ," छोरीले मक्ख पर्दै भनी।
"अर्को कुरा, यमराजले आफ्नो कामबाट छुट्टी लिएर यमलोक छाडी यमुनाकै घरमा बसेको हुनाले यो पाँच दिन कसैको पनि मृत्यु हुँदैन भन्ने मान्यता पनि रहेको छ नि!" संवाद सुन्दै गरेका बाबाले बिचैमा कुरा थपे।
श्रीमतीले ओठ लेप्र्याउँदै भनिन्, "हजुर पनि नचाहिने कुरा गर्नुहुन्छ। त्यसो भए अस्ति कुकुर तिहारकै दिन मेरा मितबा बितेर जुठो बारेको बिर्सनु भयो?"
भक्तपुर
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑१८. लघुकथा : देशको दशा ✍️ इन्दिरा चापागाईं
सूर्यविनायक न.पा.–५, भक्तपुर
उसलाई प्रहरीले दोषी ठहर्यायो र पक्राउ गर्यो। दुई–चार लात बजार्यो र केरकार गर्न थाल्यो। उसले सदृश्यझैँ घटना बताउन थाल्यो।
“ल, तँ खाएर आइज,” दोस्रोले पहिलोलाई भन्यो।
पहिलो आफ्ना आसेपासेहरू समेत लिएर गयो। उसले टन्न खायो र उनका आसेपासेलाई पनि खुवायो।
“अब मेरो पालो हो, तँ जा,” दोस्रोले पहिलोलाई धकेल्यो। ऊ आफ्ना भरौटाहरू समेत लिएर भित्र पस्यो। आफूले सक्दो खायो र भरौटाहरूलाई पनि खुवायो।
“अब तेरो पालो पुग्यो, म भोकाइसकेँ,” फेरि तेस्रो आयो। दोस्रोलाई निकाला गर्यो र आफ्नो प्रभुत्व जमायो।
आपसी सहमतिमा पालैपालो खाए। फेरि एक–अर्काको खुट्टा तान्दै, जसले सक्छ उसले खान्छ भनेझैँ लुटेर खाए। फेरि गठबन्धन गरेर खाए। ‘माकुराका बच्चाले आमा खाएझैँ’ खाँदा–खाँदा उनीहरूको पेट फुट्नै लाग्यो।
“बरा! आमा…” ऊ भक्कानियो।
“अनि तैलेचाहिँ खान पाइनस् र विरोधमा उत्रिस् होइन?” प्रहरीले रुखो स्वरमा सोध्यो।
“होइन, यी कुपुत्रले आमाको मासु खाएको हेरिरहन म कसरी सक्छु र?” आक्रोशित हुँदै उसले भन्यो।
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑१९. लघुकथा : परकम्प ✍️ महेन्द्र नेउपाने
लोकन्थली, भक्तपुर
"आजको समाचारको शीर्ष खबर हेर्नुभयो?" जयाले आफ्ना पतिलाई अखबार देखाउँदै भनिन्।
विदुरले समाचार पढिसकेको जानकारी गराउँदै भने, "'भ्रष्टाचार गरेको अभियोगमा एक जना महाप्रबन्धकलाई कालो मोसो दलियो' भन्ने समाचार भनेकी हौली? क्रान्तिपश्चात् आउने यस्ता परकम्पहरूलाई सामान्य रूपमा लिनुपर्छ।"
"कालो मोसो दल्न उकास्ने त उनकै साढूदाइ पो रहेछन्," जयाले आत्मविश्वासका साथ भनिन्।
"तिमीले कसरी थाहा पायौ नि?" विदुरले जिज्ञासा राखे।
जयाले एकै सासमा बेलिबिस्तार लगाइन्, "अस्ति तीजको बेला उनकी स्वास्नीको निकै तामझाम थियो रे! नयाँ सारी, गुचीको ब्याग, हिराको सेट, हातमा आइफोन बोकेर ठूलो चिल्लो गाडीमा चढेर दिदीलाई तीजभाग पुर्याउन गएकी थिइ रे!"
विदुरले आश्चर्यभावमा श्रीमतीलाई हेर्दै प्रश्न गरे, "यस्ता कुरा तिमीलाई सुनाउने जासुसचाहिँ को रहेछ नि?"
"कसैलाई नभन्नु है त!" भन्दै उनैले मलाई सुनाएकी थिइन्।
"फेरि, उनी भनेको को?" विदुर अलि झर्किए।
"तपाईं पनि कसैलाई नभन्नु है!" भन्दै जयाले विदुरको कानमा साउती मार्दै भनिन्, "मेनेजरकी बुढी क्या! उनी त मेरी बाल्यकालकी साथी हुन् नि!"
प्रेषित मिति : २०८२/०६/०३ — लक्ष्मीपूजा
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑२०. लघुकथा : मूल्य ✍️ अन्जु शर्मा
बजार आँप र लिचीमय छ। सिजन नै यसैको छ।
पंफाले सानो छोरा लिएर बजार भर्न गएकी छ।
लिची देख्नेबित्तिकै छोराले लिची किनिदिनु भनेर झगडा गर्न थाल्छ। पंफाका घरायसी आवश्यकता धेरै भएका कारण लिची होइन, आँप खान भन्छे। छोरा मान्दैन।
अनि पंफा लिची किन्न विवश हुन्छे।
उनीहरूले लिची पसलेसँग दाम सोध्छन्। पसले भन्यो, “झुप्पाको रू तीन सय। झुप्पाबाट खसेको रू पचास।”
पंफा, “झुप्पाको आधा के.जी. दिनुस्।”
नजिकैबाट हेरिरहेको छोरा भन्यो, “आमा! अरू चिजबिज किन्दा सधैं सस्तो किन्न पर्छ, पैसा फारो गर्न पर्छ भन्नुहुन्थ्यो। अनि यो लिचीचाहिँ सस्तो हुँदाहुँदै किन महँगो किन्नुभएको?”
“बाबु! झुप्पामा एकता छ। एकता भनेको बल हो। तर त्यो उछिट्टिएर झरेको गेडोमा शक्तिहिनता छ। त्यो कहिले पनि आफ्नो झुप्पासँग कुम जोडाउन सक्दैन।”
छोरा, “ए! मलाई पनि झुप्पा जस्तै बलियो बनाउन खोज्नुभएको पो रहेछ।”
आमा, “ओहो! म धन्य छु। त्यसैले त भनिएको हो — ‘पहिलो गुरु आमा।’”
पंफा खुशीका आँसु साडीको फेरले पुछ्छे र अगाडि बढ्छे। रातोपुल (२०८२/०७/०३)
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑२१. लघुकथा : तिहार ✍️ शान्ता तिम्सिना
“आमा! मलाई एउटा कुरा सोध्नु छ,” चार वर्षीया छोरीले भनी।
“भन त छोरी! के कुरा हो?” उनी सुन्न उत्साहित भइन्।
“अस्ति कागलाई किन भात दिनुभयो?” उसले जिज्ञासा राखी।
“काग तिहार हो नि त, छोरी! कागको पूजा गरेर भात दिनुपर्छ,” उनले भनिन्।
“कागलाई किन पूजा गरेको आमा?” थप जिज्ञासा राखी।
“यमुनाले दाजु यमराजलाई पठाएको चिट्ठी कागले पुर्याएको रे! त्यसैले सम्मानस्वरूप यसको पूजा भएको हो नि!” उनले जवाफ दिइन्।
“अनि कुकुरलाई चाहिँ किन पूजा गरेको त?” छोरीले अर्को जिज्ञासा थपी।
“कागले लगेको पत्र पाएपछि यमराज यमुनाको घरमा गए। यमुनाले पाँच दिन बस्न आग्रह गरिन्। यमराजले बहिनीको आग्रह स्वीकार गरे। आफू नफर्कने कुरा कुकुरमार्फत यमलोकमा खबर पठाए रे। त्यसैले यमराजको दूत भनेर कुकुरको पनि पूजा गरिन्छ,” सहज भाषामा उत्तर दिइन्।
“त्यसो भए गाईको चाहिँ किन पूजा गरेको त?” छोरीले फेरि जिज्ञासा थप्दै गइ।
“लक्ष्मीले गाईमार्फत यमराजलाई खबर पठाएकी थिइन्। यमुनाले आफ्नो घरमा गाई आउँदा लक्ष्मी सम्झेर पूजा गरेकी थिइन्। त्यसैले आज हामी पनि गाईलाई पूजा गर्छौं,” छोरीले बुझ्ने भाषामा भनिन्।
“अनि गोरुको चाहिँ किन पूजा गरेको त?” छोरीले एकपछि अर्को जिज्ञासा राख्दै गइ।
“यमराजले चार दिनमा जाने कुरा गरेपछि गाईसँग साथी आएको गोरुले ‘जोडी दिनमा जानु हुँदैन, भोलि मात्र जानु’ भनेको हुनाले गोरुको पनि पूजा गरिएको हो, छोरी!”
यमपञ्चकको पाँचौं दिन यमुनाले यमराजलाई पूजा गरी फूल, माला, अबिर लगाएर मिठा–मिठा परिकारहरू खुवाइन्। प्रत्येक वर्ष सबैका दाजु–बहिनीले यसरी नै टीका लगाउन पाउन् भन्ने आशिर्वाद मागिन्।
बल्ल पाँचौं दिनमा टीका लगाएर यमराज पनि यमलोक फर्किएका थिए।
“बल्ल तिहारको कथा थाहा पाएँ,” छोरीले मक्ख पर्दै भनी।
“अर्को कुरा, यमराजले आफ्नो कामबाट छुट्टी लिएर यमलोक छोडी यमुनाकै घरमा बसेको हुनाले यो पाँच दिन कसैको पनि मृत्यु हुँदैन भन्ने मान्यता पनि रहेको छ नि!” संवाद सुनिरहेका बाबाले बीचैमा कुरा थपे।
श्रीमतीले ओठ लेप्र्याउँदै भनिन्, “हजुर पनि नचाहिने कुरा गर्नुहुन्छ। त्यसो भए अस्ति कुकुर तिहारकै दिन मेरा मितबा बितेर जुठो बारेको बिर्सनु भयो?”
भक्तपुर
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑२२. लघुकथा : देशको दशा ✍️ इन्दिरा चापागाईं
उसलाई प्रहरीले दोषी ठहरायो र पक्राउ गर्यो। दुई–चार लात बजार्यो र केरकार गर्न थाल्यो। उसले सदृश्यझैं घटना बताउन थाल्यो।
“ल तँ खाएर आइज,” दोस्रोले पहिलोलाई भन्यो।
पहिलो आफ्ना आसेपासेहरू समेत लिएर गयो। उसले टन्न खायो र आफ्ना आसेपासेलाई पनि खुवायो।
“अब मेरो पालो हो, तँ जा,” दोस्रोले पहिलोलाई धकेल्यो। ऊ आफ्ना भरौटेहरू समेत लिएर भित्र पस्यो। आफुले सक्दो खायो र भरौटेहरूलाई पनि खुवायो।
“अब तेरो पालो पुग्यो, म भोकाइसकेँ।” फेरि तेस्रो आयो। दोस्रोलाई निकाला गर्यो र आफ्नो प्रभुत्व जमायो।
आपसी सहमतिमा पालैपालो खाए। फेरि एक–अर्काको खुट्टा तान्दै ‘जसले सक्छ उसले खान्छ’ भनेझैं लुटेर खाए। फेरि गठबन्धन गरेर खाए।
‘माकुराका बच्चाले माउ खाएझैं’ खाँदा–खाँदा उनीहरूको पेट फुट्नै लाग्यो। “बरा! आमा…” ऊ भक्कानियो।
“अनि तैलेचाहिँ खान पाइनस् र विरोधमा उत्रिस् होइन?” प्रहरीले रुखो स्वरमा सोध्यो।
“होइन, यी कुपुत्रले आमाको मासु खाएको हेरिरहन म कसरी सक्छु र?” आक्रोशित हुँदै उसले भन्यो।
हाल सूर्यविनायक न.पा.–५, भक्तपुर
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑२३. लघुकथा : परकम्प ✍️ महेन्द्र नेउपाने
“आजको समाचारको शीर्ष खबर हेर्नुभयो?” जयाले आफ्ना पतिलाई अखबार देखाउँदै भनिन्।
विदुरले समाचार पढिसकेको जानकारी गराउँदै भने, “‘भ्रष्टाचार गरेको अभियोगमा एक जना महाप्रबन्धकलाई कालो मोसो दलियो।’ भन्ने समाचार भनेकी हौली? क्रान्तिपश्चात् आउने यस्ता परकम्पहरूलाई सामान्य रूपमा लिनुपर्छ।”
“कालो मोसो दल्न उकास्ने त उनकै साढूदाइ पो रहेछन्,” जयाले आत्मविश्वासका साथ भनिन्।
“तिमीले कसरी थाहा पायौ नि?” विदुरले जिज्ञासा राखे।
जयाले एकै सासमा बेलिबिस्तार लगाइन्, “अस्ति तीजको बेला उनकी स्वास्नीको निकै तामझाम थियो रे! नयाँ सारी, गुचीको ब्याग, हिराको सेट, हातमा आइफोन बोकेर ठूलो चिल्लो गाडीमा चढेर दिदीलाई तीजभाग पुर्याउन गएकी थिइ रे!”
विदुरले आश्चर्यभावमा श्रीमतीलाई हेर्दै प्रश्न गरे, “यस्ता कुरा तिमीलाई सुनाउने जासुसचाहिँ को रहेछ नि?”
“कसैलाई नभन्नु है त!” भन्दै उनैले मलाई सुनाएकी थिइन्।
“फेरि, उनी भनेको को?” विदुर अलि झर्किए।
“तपाईं पनि कसैलाई नभन्नु है,” भन्दै जयाले विदुरको कानमा साउती मार्दै भनिन्, “मेनेजरकी बुढी क्या! उनी त मेरी बाल्यकालकी साथी हुन् नि!”
प्रेषित मिति: २०८२/०६/०३, लक्ष्मीपूजा, लोकन्थली, भक्तपुर
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑२४. लघुकथा : बुकी ✍️ वि.वि. याक्खा
पवन हातमा एउटा निकै मोटो किताब लिएर अध्ययनमा व्यस्त थिए। यसैबीचमा उनकी श्रीमती पारुले टेबलमाथि चियाको कप राख्दै भनिन्, “सुमिनमाको आप्पा, चिया सेलिन्छ है!”
पुलुक्क पारुतर्फ हेर्दै पवनले जवाफ फर्कायो, “लौ, हुन्छ।”
पारु आफूले श्रीमान्लाई सम्झाएर फेरि भान्साकोठातर्फ प्रवेश गरिन्।
भान्साको काम सकेर पारु पुनः पवन भएको स्थानमा आइन्। पवनले पिउनु नै बिर्सेर चिया सेलाई सकेको अवस्था थियो।
पारुले यो देखेर भनिन्, “लौ हेर न! पढ्न–लेख्नुले सबै नै बिर्सेको।”
“ए है! साँच्चै हगि? तिमीले नै सम्झाएर गएकी नि, भुसुक्कै बिर्सिएछु।”
पारुले टिठलाग्दो पाराले भनिन्, “तपाईंको दुःखको खै सम्मान?”
सुस्तरी पवनले भन्यो, “म सम्मानको लागि होइन, समाज र देशको लागि सधैं लेख्ने गर्छु।”
केही क्षण सम्झेर पारुले भनिन्, “चर्चामा नभएको लेख, लेखक पुरस्कृत–सम्मानित हुँदा तपाईं भने सधैं ओझेलमा — के अर्थ भो?”
एक फेरा लामो सास तानेर किताब एकातिर थन्क्याउँदै पवनले मुख खोल्यो, “सबै फूलको महत्व एकै हुँदैन बुझ्नुपर्छ।”
पारुले जिज्ञासु नजर फाल्दै सोधिन्, “भन्नुको अर्थ चाहिँ के हो?”
पवनले गम्भीर हुँदै बताए, “अन्य फूलले क्षणिक शोभा दिन्छ तर बुकी प्रकृतिको लेकमा फूले पनि बुझ्नेलाई बुटी हुन सक्छ।”
“आमा! आप्पा! धेरै गनगन नगर्नु, मलाई स्कुल जानु छ,” भन्दै त्यहाँ सुमिनमा आइपुगिन्।
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑२५. लघुकथा : पजनी ✍️ मनोहर पोखरेल
“अब तपाईँको यहाँ काम छैन।”
यो सुनेर रामकलीलाई चिटचिट पसिना आयो। सम्झनाहरू झल्झलती घुमे। मनमनै गुनिन् — “महामारीका बेला घरको लागि सामानको जोहो गरेको, विरामी पर्दा स्याहार गरेको, प्रतिरोध गरेर चोरलाई भगाएको कुरा मनोज बाबुलाई के थाहा?”
बृद्ध आमाको रेखदेखका लागि मनोज दुलहीसहित विदेशबाट आएका थिए। घरको चाँजोपाँजो सबै आफ्नो हातमा लिँदै भनेका थिए — “अब तपाईँ पनि बुढी हुनुभयो। तपाईँले गर्ने भातभान्साको काम अब दुलहीले नै भ्याउँछिन्।”
चाडपर्वकै समयमा रोजीरोटी गुम्ने कुराले रामकली तनावमा परिन्। भयग्रस्त भविष्यको आशङ्कामा थरथरी कामिन्। आराम कुर्सीमा बसिरहेकी मालकिनलाई भिजेका आँखाले विन्ती बिसाइन्। प्रत्युत्तर आएन। बरु मनोजले ठूलो स्वरमा भन्दै थिए — “आमाको पनि यही चाहना हो।”
अन्तिम दिन ठान्दै घरको चारैतिर नजर डुलाएर घुटुक्क थुक निलिन्। त्यसपछि अमिलो मन बनाएर निस्किँदै थिइन्। त्यही बेला मनोजकी श्रीमतीले च्याप्प झोला समाइन् र भनिन् — “झोला लिएर कता? बुढ्यौली भएपछि स्मरण र तागत घट्छ, पहिले जस्तो काम गर्न पनि सकिँदैन।”
“काम छउञ्जेल भाँडो, काम सकिएपछि ठाँडो” जस्तै महसुस गरिरहेकी थिइन् रामकली।
“आजदेखि भातभान्साको काम म गर्छु,” दुलहीको कुरा रामकलीको मुटुमा छुरा रोपिएझैँ लागेको थियो। चाडपर्वकै बेला गाँस खोसिएकोमा परिवार सम्झेर आँसु छल्कियो।
आँखाबाट झरिरहेका नुनिला ढिका एकाएक गुलियो भए, जब मनोजकी श्रीमतीले भनिन् — “आजदेखि भान्साको काम मेरो, उमेर मिल्दो आमासँग समय बिताउने काम तपाईंको भयो।”
राजविराज–६, सप्तरी
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑२६. लघुकथा : जवाफ ✍️ खगेन्द्र बस्याल
नन्द माइतबाट घर फर्कने छाँट नदेखेपछि भाउजूले भनिन् — “कति दिन भयो नानी माइत आउनु भएको, ज्वाईं राजाले फोन गर्नु भएको छैन र?”
नन्दले जानकारी दिइन् — “उहाँको फोनलाई सितिमिति कहाँ टेर्छु र!”
भाउजूले बताइन् — “मलाई त सासुआमासँग डर लाग्छ, यसरी बस्दा के भन्नु होला उहाँले।”
नन्दले आदर्शका कुरा गरिन् — “हामीबीच आमा–छोरीको सम्बन्ध छ, चिन्ता नलिनुस् भाउजू।”
भाउजूले अर्को प्रश्नको बाण हानिन् — “यसरी माइतीमा बस्दा छिमेकीहरूले अनेक अड्कलबाजी लगाउने छन् भन्ने लाग्दैन तपाईंलाई?”
नन्दको जवाफ रह्यो — “घर छोडेर डेरामा बस्नेलाई त केही भन्न नसक्ने जमाना आयो, किन यति चिन्ता लिनु भएको!”
भाउजुले कुरा नघुमाई सोधिन् — “कति समयसम्म बस्ने विचार छ नानी यसरी माइतीमा?”
नन्दले स्पष्ट जवाफ दिइन् — “अहिले यहाँको साधना केन्द्रमा योग सिकिरहेकी छु, बरु तपाईं पनि भोलिदेखि मसँगै योग सिक्न हिँड्नुस्, अनि थाहा पाउनु हुनेछ — योगले जीवनको काँचुली कसरी फेर्छ भन्ने कुरा।”
तिलोत्तमा–९, सरस्वती पथ, रुपन्देही ०८२ कात्तिक ३
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑२७. लघुकथा : चीत्कार ✍️ प्रतिज्ञा प्रतिज्ञा
“तपाईंहरू छिटो निस्किनुस्!”
हस्याङ–फस्याङ गर्दै उनी आए। जेन्जीहरूले लगाएको आगोले उनको घर पनि भेट्यो। चारैतिर ठूला घरहरू बलिरहेका थिए।
“तिम्री आमा जल्दैछिन्, आगो निभाऊ बाबु!” बुढा बा कराउँदै थिए।
“आमा त अघि नै आइसक्नुभयो, त्यता नजानु बा,” उनले रोक्दै भने।
“उ हेर त, तिम्री आमा बचाऊ भन्दै चिच्याइरहेकी छिन्, छिटो जाऊ!” बाले बिन्ती गर्दै भने।
बाको व्यवहारले उनलाई अनौठो लाग्यो। उनले नजिकै भएकी आमालाई बोलाएर बाको छेउमा राखे र भने — “हेर्नुस् त, आमा यहीँ हुनुहुन्छ!”
बाले आँखा भरि आँसु बनाउँदै भने — “बाबु, यो देश पनि तिम्री आमा हो भन्ने कुरा बिर्सियौ?”
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑२८. लघुकथा : चकित ✍️ टीकाराम जोशी
“आउँदिन म यसपालि दसैँ–तिहारमा,” उसले जाँदाखेरि भनेको थियो।
“भर्खरै काम पाएका छौँ। दसैँ–तिहार मान्न आउँदा–जाँदाको खर्च जोड्यो भने हात के लाग्ला र! बरु अर्को वर्ष सँगै मनाउँला,” रेस्माले पनि मन बाँधेकी थिइन्।
उता सुरेशले तिहारको थप तलब र बिदा दिने अर्को कम्पनीको राम्रो जागिर भेट्टाएको थियो। सुरेश रेस्मालाई चकित पार्न चाहन्थ्यो।
उसले आफू आउनेबारे कुनै जानकारी दिएको थिएन। ऊ त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल बाहिर निस्कियो।
“छ महिनाभयाे काठमाडौं छाडेको, यहाँ के नै परिवर्तन हुन्थ्यो र?” उसले ट्याक्सीको सिसामा आफ्नो हुलिया अवलोकन गर्यो। ऊ केही आश्वस्त भयो।
कोठानजिक पुगेपछि उसले ट्याक्सीलाई बिदा गर्यो। “अब केही क्षणमै म उसको सामु हुनेछु। यस हुलियामा ऊ मलाई पक्कै चिन्दिन।” ऊ त्यो क्षणको कल्पनाले रोमाञ्चित हुँदै थियो।
ढोकामा ढकढकाएपछि जवाफमा पीठो मिच्दै गरेका हातले ढोका खोल्ने हिरोइन। ऊ ‘बबी’ मुभीको दृश्य सम्झिँदै मिठो कल्पनामा रमायो।
“कस्लाई खोज्नु भएको हो?” घरबेटीको आवाजले ऊ झस्कियो। घरबेटीले पनि उसलाई चिन्न सकिन।
“रेश्मालाई भेट्न आएको,” उसले आफ्नो परिचय खोलेन।
“अहिले उनी कुनै साहित्यिक कार्यक्रममा व्यस्त होला,” घरबेटीले भनिन्।
“साहित्यिक कार्यक्रम?” सुरेशलाई विश्वास लागेन।
“हो, उहाँ साहित्यकार तथा समालोचक भनेर चिनिनु हुन्छ। तपाईंको कुनै कृति छ भने सम्पर्कका लागि उहाँको यो नम्बर टिप्नुस्,” घरबेटीले भनिन्।
अब हजामकहाँ गएर आफ्नो हुलिया फर्काउनुबाहेक ऊसँग अर्को विकल्प रहेन।
हजामले दाढी र कपाल काटिरहँदा ऊ आश्चर्य मान्दै थियो — “विदेशमा धनलक्ष्मी भेट्टाएँ, घरमा गृहलक्ष्मी।”
टीकापुर।
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑२९. लघुकथा : आहुती ✍️ बाबुराम न्यौपाने "उत्स"
“प्रिया! खेलाँचीमै हाम्रो मीठो प्रेमले दुई वर्ष पार गर्यो। अब प्रतीक्षाको डोब मेटौँ, आँखा चिम्म गर त,” प्रेमीले प्रेमिकाको हातमा रातो गुलाफको झरिलो फूल राखिदियो।
प्रेमिकाले आँखा खोलिन्, फूललाई चुमिन्, निक्कैबेर प्रेमीको अनुहार नियालिरहिन्।
“हामी विवाह बन्धनमा बाधिऔँ, मेरी जान! प्रेमको कोपिला अब फुल्नुपर्छ,” प्रेमीले प्रस्ताव राख्यो।
“तिमी इन्जिनियर, हामी बाँचेको परिवार, परिवेश र समाजको मानसिकता त राम्ररी बुझेका छौ नि?” प्रेमिका स्पष्ट हुन खोजिन्।
दुबैबीच लामो कुराकानी भयो।
“तिमी भोलि नै मेरो हात माग्न आउन सक्छौ, तर बिना सर्त। मलाई डाक्टर बनाउन मेरा बाबुआमाले गरेको दुःख र संघर्ष मलाई थाहा छ। उनीहरू ऋणको बोझले दबिएका छन्,” प्रेमिकाले स्पष्ट भनिन्। प्रेमीको अनुहारमा अनौठो भाव देखियो, तर उसले अनुहारको भाव लुकाउन खोज्यो।
बिहानै प्रेमी आधा दर्जन मानिसका साथमा प्रेमिकाको घरमा पुग्यो। लामो छलफलपछि विवाहको टुंगो लाग्यो।
आगन्तुकबीच केहीबेर खासखुस चल्यो।
“छोरा इन्जिनियर साब बनेको छ, इज्जतको सवाल छ। एउटा नयाँ कार र दस तोला सुन त चाहिन्छ...” अन्त्यमा केटाको बाबुले सर्त राखे।
प्रेमिकाले प्रेमीको भावना बुझ्न खोजिन्।
“बाबुको माग ठिकै छ त, कम्तिमा यति त हुनैपर्छ, पढाइको खर्च...!!” छोराले बाबुको कुरामा समर्थन जनायो।
प्रेमिका छाँगाबाट खसेझैँ भइन्। “धिक्कार छ तिमीले पढेको, घृणा गर्छु तिमीलाई! प्रेमीको नाममा अभिशाप हौ तिमी। मेरो पवित्र प्रेमलाई दाइजोको करौँतीले रेटेर रक्ताम्य बनायौ।”
प्रेमिका जुरुक्क उठिन् र गर्जिन् — “दाइजो नपाए कुनै हालतमा यो विवाह हुन सक्दैन,” प्रेमीले सर्त दोहोर्यायो।
केही क्षण घरको वातावरण गम्भीर बन्यो।
प्रेमिकाले दृढतापूर्वक निष्कर्ष सुनाइन् — “कलंकित दाइजो प्रथाको अभीष्टमा फूलेको अपवित्र प्रेमलाई म आहुति दिन्छु, तिमी जान सक्छौ।”
दमक, झापा
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
३०.🛑लघुकथा – तिहार ✍️ बालकृष्ण गजुरेल
“तिहार आएको बेला तास नखेलेर हुन्छ?” साथीहरूको माझमा रजतले एक्कासी फड्कार्यो।
जुवा त हो, सिधा खेल कहाँ हुन्छ र? दाउ परे पनि के भो र? हजारको खेल लाखमा पुग्यो। जितेपछि कसले छोड्छ र? पाँच वर्ष विदेश बसेको बीस लाख सकियो। अन्तिममा एउटा महँगो घडी थियो। त्यो पनि दाउ नपर्दा रजतले हार्यो।
रुन्चे मुख लगाएर रजत टीका लगाउन घर फर्क्यो। हातको घडी नदेखेपछि दिदीले सोधिन्, “के गरेको भाइ यस्तो?” रजतले निराश भएर भन्यो, “तिहार मनाएको दिदी।”
दिदीले तत्काल केही बोलिनन्। पहिला भाइलाई तेल दलिन्। वरिपरि तेलको धाराले छेकिन्। निधारमा सप्तरंगी टीका लगाइदिइन्। माला लगाएपछि कोसेली दिँदै उनले भनिन्, “अज्ञानता हटाएर उत्प्रेरित गर्नलाई तिहारमा दीप जलाइन्छ।”
– हेलम्बु–६, सिन्धुपाल्चोक
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑३१. लघुकथा – बाकसभित्रको देश ✍️ रामकृपाल महतो
“यी झण्डा, फूल र रोदन कसका लागि ?” छोरोले विमानस्थलमा बाबुको हात तानेर सोध्यो ।
“नायकको स्वागत हो रे,” बाबुले मुख छोपेझैँ गरेर भने ।
सामु बाकसहरू एक लाइनमा थिए- कसैको नाम टाँसिएको, कसैको अनुहार अबोध बालकजस्तै शान्त ।
कसैको वरिपरि रोइरहेका हातहरू, तर कुनै बाकसभित्रको स्वर बाहिर आउन सकेको थिएन ।
त्यसैबेला हावाले एउटा बाकसको ढकनी हलचल गरायो,
जस्तो भित्रैबाट कोही बोल्दै थियो; “हामीले युद्ध जितेनौँ,
मात्र आफ्नै सपनाहरू गुमायौँ ।”
बालक झसङ्ग भयो, आँखा फराकिलो पार्दै भन्यो- “बाबा, नायकहरू किन घर फर्किंदा बोल्दैनन् ?”
बाबुको ओठमा शब्द अड्किए, आँसु चिप्लिएपछि उनले भने; “किनभने, छोराले, युद्ध कहिल्यै वीरताले जितिँदैन,
सत्ताले हारेपछि मात्र बाँच्छ देश ।”
०००
२०८२/७/३
गोलबजार, सिरहा
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑३२. लघुकथा- ढुङ्गा फ्याँक्ने हात ✍️ गरिमा आचार्य
“यो मान्छे किन सबैको निशानामा परेको होला ?”
कफीको कप समात्दै युवकले सोध्यो ।
छेउमा बसेको मान्छे मुस्कुरायो, “किनकि उसले ढुङ्गा होइन, आँखा खोल्न सिकाएको छ ।”
सहरको भीडभाडमा ठूल्ठूला कुरा चलिरहेका थिए-
कसैले भन्यो, “ऊ त दलाल हो !”
अरूले थपे, “गुण्डा हो, अभिमानी हो !”
तर त्यही बेला, सडक किनारमा एउटी वृद्धाले टिनको घरबाट निस्कँदै भनिन्- “उनी आएपछि त मेरो छानो सुक्खा भयो, पानी चुहिँदैन !”
अर्को कुनामा एक बालकले फोहोर टिप्दै बिस्तारै भन्यो- “उसले मेरो नाम स्कूलको किताबमा लेखिदियो ।”
सहर अझै चर्किरहेको थियो । ढुङ्गा फ्याँक्ने हातहरू थाकिरहेका थिए ।
अचानक रेडियोको स्वर गुञ्जियो- “ढुङ्गा फ्याँक्नेहरूले कहिल्यै थाहा पाउँदैनन्, ढुङ्गा होइन, भविष्य नै फुटाइरहेका छन् ।”
वातावरण मौन भयो । हावामा प्रतिध्वनित भयो एउटा वाक्य- “देश बनाउनेलाई गाली गर्नु, आफ्नै घरको ढुङ्गा आफैं माथि फ्याँक्नु हो ।”
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
🛑३३. लघुकथा- सफाइकर्मी ✍️ रोजिना धमला]
“अनि तिमी हरेक बिहान यही सडक पुछ्छौ ?”
श्यामसुन्दरको जिज्ञासामा मजदुर हाँस्यो; “हो, बाबु, यो धुलो मेट्न पाउँदा मन शान्त हुन्छ ।”
सहर त नयाँ जस्तै थियो । पक्की सडक, रङ्गिएका पर्खाल, विज्ञापनले ढाकिएको आकाश । तर सडकको कुनामा मजदुर सफाइकर्मीको काँधमा निलो झोला, हातमा पुरानो झाडू, र अनुहारमा एक किसिमको तेज झल्किँदै थियो ।
श्यामसुन्दरले फेरि बोल्यो- “तपाईंलाई त सबैले हेर्दा घृणा गर्छन् नि ?”
मजदुर मुस्कुरायो- “घृणा गर्नेहरूले मभन्दा बढी फोहर छरिरहेका छन्, म त बस् तिनको पछाडिको काम गरिरहेको छु ।”
त्यसपछि उनले झाडू समाएर सडकको बीचतिर फर्किए । धुलो हावासँग उड्दै गयो, र श्यामसुन्दरको आँखामा आँसु भरियो ।
घर फर्कँदै गर्दा उसले बडबडायो; “सफाइ त झाडूले होइन, आफ्नो मनले सुरु गर्नुपर्ने रहेछ ।”
०००
२०८२/०७/०३
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
सन्दर्भ-३८ चौथो वार्षिकोत्सव विशेष अङ्क
लघुकथाक्रम
१. लघुकथा- कृपा ✍️ललिता ‘दोषी’
२. लघुकथा- लेखक बन्ने सपना ✍️ रञ्जुश्री पराजुली
३. लघुकथा- बाँसुरीको स्वर
✍️ रोजिना धमला
४. लघुकथा- कालो उज्यालो ✍️ लक्ष्मी रिजाल
५. लघुकथा- प्रकाश ✍️ नन्दलाल आचार्य
६. लघुकथा- मायालु दृष्टि ✍️ गजल आचार्य
७. लघुकथा- डाक्टरको राज्य ✍️ रन्जना रिजाल
८. लघुकथा : अमूल्य ✍️ अन्जु शर्मा
९. लघुकथा : आन्दोलन ✍️ सुरेशकुमार पाण्डे
१०. लघुकथा- प्रभाव ✍️ रासा
११. लघुकथा : ए दशै पनि आएछ ✍️ अम्बिका प्रसाद कोइराला "अकेला"
१२. लघुकथा- जोइटिङ्ग्रे ✍️ सन्जिता भट्टराई
१३. लघुकथा- गन्तव्य ✍️ हरि आचार्य
१४. लघुकथा- दस्तुर
✍️ लता के.सी.
१५. लघुकथा- घाउ ✍️ किशोर पहाडी
१६. लघुकथा- गन्तव्य ✍️ राजन कार्की
१७. लघुकथा- योग्य ✍️ तुलसी पण्डित
१८. लघुकथा- सल्लाह ✍️ सोम कुमार सुब्बा
१९. लघुकथा- एनोमिया ✍️मनीषकुमार शर्मा ‘समित’
२०. लघुकथा- निर्देशन ✍️डा.पुष्करराज भट्ट
२१. लघुकथा- सहिद ✍️ प्रार्थना खनाल
२२. लघुकथा- ठूली ✍ मनोहर पोखरेल
२३. लघुकथा- क्षतिपूर्ति ✍️माधव चौलागाईं
२४. लघुकथा- अधूरो निर्णय ✍️ नारायण नाथ योगी
२५. लघुकथा- सत्यतथ्य ✍️इन्द्रकुमार श्रेष्ठ सरित्
२६. लघुकथाः लाइन ✍️मित्र उराठी गौतम
२७. लघुकथा- सरकार ✍️ नारायण कोइराला
२८. लघुकथा- शुभकामना ✍️ खगेन्द्र बस्याल
२९. लघुकथा- रगत ✍️ समर भण्डारी
३०. लघुकथा- दशैँ ✍️ स्वस्तिका सिम्खडा
३१. लघुकथा : खिया ✍️गंगा खड्का
३२. लघुकथा- बा ✍️ सुमन राई
३३. लघुकथा– पुर्वजन्म ✍️ रमेश सुबेदी
३४. लघुकथा- कार्वाही ✍️कल्याण पन्त
३५. लघुकथा- जीवन सङ्घर्ष ✍️ प्रा.डा. खेमराज खनाल
३६. लघुकथा- जिम्मेदारी ✍️किरण आचार्य
३७. लघुकथा- आमा ✍️ रमेन्द्र कोइराला
३८. लघुकथा- अन्त्येष्टि ✍️ कपिल लामिछाने
३९. लघुकथा- सिरक ✍️ दिलीपकुमार शर्मा कट्टेल
४०. लघुकथा- मनोदशा ✍️बाबुराम न्यौपाने "उत्स"
४१. लघुकथा- मितव्ययिता ✍️रचना शर्मा
४२. लघुकथा- मौन समर्थन ✍️ मणिराज भट्टराई
४३. लघुकथा- झोले ✍️पुण्य कार्की
४४. लघुकथा- पिँजडा घर ✍️ निर्मला बराल
४५. लघुकथा- खरो विचार ✍️ "अनिमेष" नीलम कुमार पौड्याल
४६. लघुकथा-विसङ्गति ✍️अम्बिका धिताल
४७. लघुकथा- ऐँठन ✍️ शुक्रराज कुँवर
४८. लघुकथा- गर्व ✍️ उमानाथ दाहाल
४९. लघुकथा- पुस्ता ✍️ त्रिलोचन ढकाल
५०. लघुकथा- उज्यालोको शपथ
✍️ राजेश विद्रोही
५१.लघुकथा- दशैं ✍️लक्ष्मण ज्ञवाली
५२. लघुकथा- को ठिक ? ✍️ श्री पोखरेल
५३. लघुकथा- तलब ✍️ जिना राणा
५४. लघुकथा- पुरोहित फेरौँ ✍️ प्रेम घिमिरे “अग्निकवच”
५५. लघुकथा- यो कोठा मेरो हो ✍️ हरि कट्टेल
५६. लघुकथा- जिद्दी ✍️गङ्गा कर्माचार्य पौडेल
५७. विलोम लघुकथा- बिक्रीमा ✍️दीपक लोहनी
५८. लघुकथा - दुर्घटना ✍️बालकृष्ण गजुरेल
५९. लघुकथा: धोकेबाज ✍️ ध्रुवराज थापा 'पुरूष'
६०. लघुकथा- टीका ✍️रञ्जु खनाल
६१. लघुकथा- योजना ✍️ लक्ष्मीकान्त चौधरी
६२. लघुकथा- आन्दोलन ✍️सीताराम नेपाल
६३. लघुकथा- सम्पदा ✍️कुमार काफ्ले
६४. लघुकथाः रुख-छाया ✍️नर पल्लव
६५. लघुकथा- उपदेश ✍️ डा. टीकाराम पोखरेल
६६. लघुकथा- एकराते ईश्वर ✍️ धिरज बराल
६७. लघुकथा- व्रीडा ✍️लोकनाथ पुडासैनी
६८. लघुकथा- रनभुल्ल ✍️रामकुमार पण्डित
६९. लघुकथा- गुन्जन ✍️ मुना अर्याल
७०. लघुकथा- शिक्षा ✍️ नारदप्रसाद आचार्य ‘सुदामा
७१. लघुकथा- गणतन्त्र ✍️डा. कुसुमाकर शर्मा गौतम
७२. लघुकथा- इच्छा ✍️ वसन्त अनुभव
७३. लघुकथा- सुनसान आँगन ✍️लक्ष्मी रेग्मी खनाल
७४. लघुकथा- परिणाम ✍️शान्ता तिम्सिना
७५. लघुकथा- क्रान्तिकारी ? ✍️ कौशल चेमजोङ
७६. लघुकथा- अप्रकाशित ✍️टीकाराम जाेशी
७७. लघुकथा- थुतुनाे ✍️टङ्कबहादुर आलेमगर
७८. लघुकथा- विरुद्ध भ्रष्टाचार
✍️ भैरव गेलाल
७९. लघुकथा- मास्क ✍️नरोत्तम श्रेष्ठ
८०. लघुकथा- रेकर्ड ✍️ ईश्वर पोखरेल
८१. लघुकथा- झूट ✍️विश्वराज अधिकारी
८२. लघुकथाः बहस ✍️कमला भट्टराई
८३. लघुकथा- प्रेम थियो कि बाध्यता ✍️ एन्जल निलु
८४. लघुकथा- विदेशमाेह ✍️ईश्वरप्रसाद लामिछाने
८५. लघुकथा- आमाको मन ✍️ विमला देव
८६. लघुकथा- फिजुल खर्ची ✍️ अल्पविराम पोखरेली
८७. लघुकथा- सप्तरङ्गी टीका ✍️ गरिमा आचार्य
८८. लघुकथा- बाको बाकस ✍️ सुनिता निरौला पौडेल
८९. मैथिली लघुकथाः एक घोंट पाइन ✍️श्यामसुन्दर यादव ‘पथिक’
❀❀❀❀❀❀❀❀❀
